بررسی طرحواره‌های ناسازگار اولیه در افراد وابسته به مواد افیونی و افراد غیر وابسته

مقدمه و هدف: وابستگی به مواد یک مشکل شایع در سراسر جهان و بویژه ایران است. وابستگی به مواد با تعداد زیادی پیام‌های منفی واغلب شرایط مزمن و عودکننده همراه است. با توجه به تغییر الگوی مصرف در کشورهای مختلف بویژه ایران و سوء مصرف مواد افیونی شناسایی عواملی که ممکن است زمینه ساز مصرف مواد باشند بسیار ضروری است و می‌تواند در اهداف برنامه‌های درمانی مصرف-کننده‌گان مواد مد نظر قرار گیرند. در این راستا هدف پژوهش حاضر، بررسی طرحواره‌های ناسازگار اولیه در میان افراد وابسته به مواد افیونی و افراد غیر‌وابسته بود. مواد و روش: طرح پژوهش حاضر از نوع علی- مقایسه‌ای است. جامعه مورد مطالعه مردان وابسته به مواد شهر یاسوج بودند که در مراکز دولتی و غیردولتی ترک اعتیاد وابسته به سازمان بهزیستی و علوم پزشکی در سال 1392 تحت درمان بودند. با استفاده از نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای ابتدا از 23 مرکز ترک اعتیاد 4 مرکز به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس از هر مرکز 20 نفر و در مجموع 80 نفر به صورت در دسترس به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. 80 نفر افراد غیر‌وابسته نیز به شیوه همتاسازی منطقه‌ای به گونه‌ای انتخاب شدند که از لحاظ گستره سنی، جنس و منطقه مشابه با نمونه افراد وابسته به مواد باشند. برای سنجش طرحواره‌های ناسازگار اولیه از فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره‌های ناسازگار اولیه یانگ استفاده شد. به منظور تعیین طرحواره‌های غالب در افراد وابسته به مواد و افراد غیروابسته و تفاوت میان آنها از آزمون t برای گروه‌های مستقل و اندازه اثر (d) استفاده گردید. یافته‌ها: نتایج نشان داد میانگین نمره‌های افراد وابسته در تمام طرحواره‌های مورد مطالعه به طور معناداری بسیار بیشتر از افراد غیروابسته است. هر چند تفاوت اندازه اثر همه طرحواره‌ها در دامنه اندازه اثر بزرگ قرار داشتند اما بزرگترین تفاوت اندازه اثر میان دو گروه، مربوط به طرحواره‌های ناسازگار اولیه محرومیت هیجانی (11/7d=)، شکست (34/5d=)، گرفتاری(34/5d=) و رهاشدگی(22/4d=) بودند. نتیجه‌گیری: وجود و شدت طرحواره‌های ناسازگار اولیه در میان افراد وابسته ممکن است نشان‌دهنده یک خطر بالقوه یا شاخص مصرف مواد مشکل ساز باشد. این نتیجه که طرحواره‌های ناسازگار اولیه در میان جوانان وابسته به مواد افیونی رایج‌تر و شدیدتر از افراد غیروابسته است اطلاعات مهمی برای درمان افراد وابسته به مواد فراهم می‌آورد.