نشانگرهای زیستی: مشخصات و قابلیت‌ها در کاربردهای زیست محیطی

زمینه و هدف: در سال‌های اخیر، آلودگی محیط زیست به انواع آلاینده‌های بیولوژیکی، شیمیایی، سموم و آفت‌کش‌ها و دیگر ترکیبات سرعت بیشتری گرفته است و به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های عصر حاضر به شمار می‌روند. آلاینده های مختلف را می توان با کمک روش‌های فیزیکی، شیمیایی و یا شاخص‌های زیستی اندازه گیری نمود. لذا هدف از این مطالعه تعیین و بررسی مشخصات و قابلیت‌های نشانگرهای زیستی در کاربردهای زیست محیطی بود. روش بررسی: مطالعه حاضر یک مطالعه مروری است که در سال 1402 انجام شده است، روش‌های مختلف استفاده از موجودات زنده به عنوان یک شاخص در تعیین تغییرات زیست محیطی مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی پایش زیستی با جستجو در پایگاه‌ داده‌های  pubmed، google scholar، web of science و scopus با استفاده از کلید واژه‌های بیواندیکاتور، پایش زیستی، کنترل زیستی، پایش با میکروارگانیسم ها، تشخیص زیستی، bioindicator، biomonitoring، biological index و biological indicator در مقالات چاپ شده تا سال 2023 انجام شده است.یافته‌ها: نتایج نشان می دهد که موجودات زنده بسیاری به عنوان بیواندیکاتور در محیط های دریایی به کار گرفته می شوند. استفاده از موجودات زنده مختلفی مانند مایکروفایتا، کروستاسه‌ها، فیتوپلانکتون‌ها، پروتوزوآ و موجودات زنده بزرگتر مانند؛ ماهی‌ها، قناری و حشرات در تشخیص و پایش آلاینده‌ها در محیط زیست رایج بوده است. این موجودات به روشهای مختلفی براساس جنس و گونه می‌توانند به تشخیص یا پایش مداوم حضور آلاینده و تعین سطوح غلظتی آنها در محیط زیست مانند محیط‌های آبی کمک کنند.نتیجه‌گیری: در پایش زیستی از موجودات زنده ای مانند خزه ها برای سنجش فلزات سنگین، قزل آلای قاتل در نهرهای کوهستانی برای ارزیابی دمای آب، قناری در معدن زغال سنگ برای ارزیابی میزان منوکسیدکربن و گاز متان و بسیاری موجودات دیگر که به عنوان بیواندیکاتور شناخته شده اند که برای تشخیص اثرات آشفتگی ها و استرسها از آنها بهره گرفته می شود. این موجودات زنده با مکانیسم هایی مانند تجمع زیستی، تغییرات بیوشیمیایی، تغییرات رفتاری و مورفولوژیکی و تغییرات جمعیتی توانایی تشخیص و تعیین مقدار آلاینده ها را امکانپذیر می کنند. 

bioindicators: characteristics and capabilities in environmental applications

background & aim:in recent years, the pollution of the environment with all kinds of biological, chemical, poisons, pesticides and other compounds has accelerated and are considered as one of the most important challenges of the present age. different pollutants can be measured with the use of physical, chemical or biological methods. however, a lot of information has been provided in the field of the ability of biological indicators to detect different pollutants in recent years. therefore, the purpose of the present study was to determine and examine the characteristics and capabilities of biomarkers in environmental applications.methods: in the present review study conducted in 2023, different methods of using living organisms as an indicator in determining environmental changes were investigated. biomonitoring by searching in pubmed, google scholar, web of science and scopus databases using keywords biological control, bioindicator, biomonitoring, monitoring by microorganism, bio detection, biological index and biological indicator in published articles until 2023.results: : the results show that many living organisms are used as bioindicators in environments. the use of various living organisms such as macrophytes, crustaceans, phytoplankton’s, protozoa and larger living organisms such as fish, canaries and insects has been common in the detection and monitoring of pollutants in the environment. these organisms with different methods can help to detect or continuously monitor the presence of pollutants and determine their concentration levels in the environment such as aquatic environments.conclusion: in the biological monitoring by using of living organisms such as mosses to measure heavy metals, killer trout in mountain streams to assess water temperature, canaries in coal mines to assess the amount of carbon monoxide and methane gas and many other organisms known as bioindicators, are used to detect the effects of disturbances and stresses. with mechanisms such as bioaccumulation, biochemical changes, behavioral and morphological changes, and population changes, these living organisms enable the ability to detect and determine the amount of pollutants.