شناسایی ویژگی‌های کتاب درسی دانشگاهی به‌منظور طراحی الگو با رویکردکیفی فراترکیب

ضرورت شناسایی ویژگی‌های کتاب درسی دانشگاهی و در دسترس نبودن معیارهای صریح تدوین کتاب‌های درسی دانشگاهی سبب شد پژوهشی با هدف شناسایی ویژگی‌های کتاب درسی به‌منظورتدوین الگویی با رویکرد کیفی فراترکیب انجام گیرد. روش پژوهش به کارگیری از رویکرد کیفی و ابزار فراترکیب از الگوی هفت مرحله‌ای سندلوسکی و باروسو (1986) است؛ نیز صرفاً مقالاتی بررسی شده‌اند که در مجلات علمی‌ پژوهشی و کنفرانس‌‌ها بین‌المللی داخلی (سال‌های 13801399) و خارجی (19892020) در حوزة کتاب درسی دانشگاهی نگاشته شده‌اند. جامعة مورد مطالعه 150 منبع (مقاله، کتاب و پایان‌نامه) است که با توجه به معیار مرتبط بودن، 56 منبع به صورت هدفمند متوالی تا رسیدن به اشباع اطلاعات انتخاب شد. برای کنترل کیفیت روش فراترکیب کیفی از مقیاس شاخص کاپا و از نرم افزار maxqda به منظور کد گذاری استفاده شد. براساس نتیجة آزمون کاپای‌کوهن، مقدار شاخص برابر با 0.6638 محاسبه شد که در سطح توافق معتبر قرار گرفته است. همچنین، مدل ارائه‌شده از دو سطح کیفیتی 4 مفهوم (ظاهری، ساختاری، محتوایی و نگارشی) و عملکردی که خود از مولفه‌های مهم به شمار می‌رود؛ 8 مفهوم (اطلاعاتی، تحول‌گرا، نظامند، نظارتی، خودآموزی، آموزشی، یکپارچه‌سازی و هماهنگی) تشکیل شده است. بدین ترتیب، مقوله‌ها و مفاهیم کتاب درسی بررسی‌گردید و الگوی کتاب درسی دانشگاهی تدوین ‌شد. الگوی پژوهش حاضر به جهت ادغام بیشتر ویژگی‌های کتاب درسی و طراحی کاملاً مشخص و رفع نواقص الگوهای قبلی متمایز از الگوهای دیگر است. الگوی نوین طراحی کتاب درسی استادان، دانشجویان و مولفان را در جهت انتخاب، مطالعه و تالیف کتب درسی کمک می‌کند.

Identify characteristics of academic textbook to design a model with qualitative meta-analysis approach

Objective: The need to identify the characteristics of the academic textbook and the unavailability of explicit criteria for the compilation of academic textbooks led to a study to identify the characteristics of textbook in order to develop a model with a qualitative metaanalysis approach.Method: A qualitative metaanalysis and tool from Sandlowski Barroso sevenstep model were used, only articles in domestic scientific journals and international conferences (13801399) and foreign (19892020) in the field of books were used. University courses written, reviewed. The study population is 150 sources including articles, books and dissertations, which according to the criterion of relevance of 56 sources were selected in a targeted manner until achieving information saturation. The Kappa index has been used to control the quality of the qualitative hybrid method. Maxqda software was used for coding.Results: Based on result of Cohen’s kappa test, value of the index was calculated to be 0.638, with valid agreement level. the model is presented from two quality levels of 4 concepts (appearance, structure, content and writing) and function, which are important components; 8 concepts (information, evolutionary, systematic, regulatory, selflearning, educational, integration and coordination) are composed. Conclusion: categories and concepts of textbook were reviewed and academic textbook model was developed. The model of the present study is different from other models in order to further integrate the features of textbook and design clearly and eliminate the shortcomings of the previous models. New textbook design template helps professors, students and authors to select, study and write textbooks.