نقد ساختاری کتاب اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم، براساس مدل‌های تحلیل محتوای توصیفی و ارتباطی

کتاب درسی به‌لحاظ ساختاری شاخص‌هایی دارد که درسی بودن آن را نشان می‌دهد. در این ساختار، هر درس باید حداقل دارای معیارهای اهداف، مقدمه یا پیش‌سازمان‌دهنده، متن، خلاصه، تمرین و منابعی برای مطالعه بیشتر  در حد مطلوب  باشد؛ در غیر آن، سطح کیفی آموزش کاهش می‌‌یابد. بنابراین، یکی از شیوه‌های اصلی برای ارزیابی کیفیت کتاب‌های درسی، نقد و بررسی آن‌ها به‌لحاظ شاخص‌های ساختاری است. از آنجا که «درس اخلاق اسلامی» از دروس عمومی دانشجویان در کلیه رشته‌های دانشگاهی است، در مقاله حاضر یکی از کتاب‌های نگارش‌یافته در این زمینه نقد شده و آن، اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم، اثر مهدی علیزاده و جمعی از پژوهشگران است که در سال 1389 تالیف کرده‌اند. روش‌ استفاده شده برای نقد کتاب، روش تحلیل محتوای کمّی است. این تحلیل دارای هفت مدل در دو حوزه توصیفی و ارتباطی بوده، اما تنها امکان اجرای پنج مدل وجود داشت. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که کتاب مورد نظر به‌رغم برتری نسبت به کتاب‌های هم‌تراز، به‌لحاظ ساختاری، دارای اشکالات جدی و نیز فاقد بخش‌های مهم مقدمه، خلاصه و منابعی برای مطالعه بیشتر است. براساس تحلیل محتوای توصیفی، 89 درصد اهداف و 36 درصد تمرین‌ها مطلوب نیستند و براساس تحلیل محتوای ارتباطی، 92 درصد اهداف با محتوا مرتبط‌اند؛ اما میان 35 درصد اهداف با تمرین‌ها ارتباطی وجود ندارد.

A structural and critical review of the textbook:Islamic Ethics: Principles and ConceptsBased on descriptive and relational content analysis models

A textbook has a set of characteristics that show its educational structure. Structurally, each lesson of a textbook should at least include goals, a preorganizer, a text, a summary, a practice and resources for further study. A book that does not meet these standards desperately lowers the quality of education. Therefore, one of the main ways to evaluate the quality of textbooks is to review them critically in terms of structural indicators. Since Islamic Ethics is a general course for all the students of academic disciplines, we decided to critically review Islamic Ethic: Principles and Concepts that is one of the textbooks in this field. ‎This book was written by Dr. Mehdi Alizadeh and his colleagues in 2011. Among different methods of textbook critical review, the method of quantitative content analysis has been used in this paper. This kind of analysis includes seven models in both descriptive and relational domains that just five models among them were applicable in this study. The results show that this book, despite its relative superiority to other relevant books, has serious drawbacks in terms of structure. This book lacks important sections such as preorganizer, summary, and resources for further reading. According to the descriptive content analysis, 89% of the goals and 36% of the exercises are nonstandard. According to relational content analysis, 92% of the goals are related to the content, but 35% of the goals are not related to the exercises.