پژوهشی در کتاب‌های دانشگاهی از منظر نگارشی : آسیب شناسی کلیشه‌نویسی

در پژوهش‌های دانشگاهی، زبان  نقش مهمی در انتقال مفاهیم و یافته‌های علمی دارد. در سال‌های اخیر بی‌توجهی به قواعد دستوری و کاربرد نادرست واژه موجب اختلال در پیام‌رسانی شده و آسیب‌های جدی برای زبان در پی داشته است. تکرار، شتابزدگی و کاربرد ناشیانۀ برخی واژه‌ها و عبارات از جملة این آسیب‌ها است که موجب شکل‌گیری برخی کلیشه‌های زبانی شده است. این کلیشه‌ها بدون تفکر و به ‌صورت گسترده در متون دانشگاهی به ‌کار رفته‌اند و به ‌دلیلِ تکرار قالبی و کاربرد نادرست کلمات، تاثیرپذیری از زبان عامه، ادبی‌مآبی، ابهام و اطناب، ضمن کاستن از صراحت و سلاست، به زایایی زبان آسیب زده‌اند. در این پژوهش، به‌ منظور تبیین آسیب‌های کلیشه‌نویسی در متون دانشگاهی و ارائة راه‌حل‌هایی برای اصلاح آن‌ها، کلیشه‌های زبانی در شش درسنامة دانشگاهی بررسی می‌شوند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد کلیشه‌ها در بخش‌های آغازی، میانی و پایانی کلام در متون دانشگاهی به ‌کار می‌روند و به شیوه‌های گوناگونی ساخته می‌شوند: گرته‌برداری از زبان‌های بیگانه، تاثیرپذیری از زبان عامه، بهره‌گیری از عبارات ادبی مبتذل و بی‌توجهی به معنای قاموسی کلمه و تغییر معنای آن. برای اصلاح کلیشه‌ها می‌توان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دستوری زبان فارسی و با استفاده از قید، حرف‌ ربط، بدل و ... جایگزین مناسبی برای آن‌ها یافت؛ ضمن اینکه کاربرد علائم سجاوندی مناسب نیز نویسنده‏ها را از برخی کلیشه‌های زبانی بی‌نیاز می‌کند.

a critical survey on academic books: pathology of clichés

language plays an important role in academic research in transferring scientific concepts and findings. in recent years, neglecting the grammatical rules and incorrect use of words in these texts has disturbed messaging and seriously damaged language, one of those is repeated and hasty application of some words and phrases which has resulted in linguistic clichés. clichés are used extensively in academic texts with no thought and cause damage to the language by repetitive patterns, incorrect use of words, use of slang and literary language and ambiguity, which in turn has reduced the clarity and expression of statement. in this paper, we survey linguistic clichés in six academic books to explain the disadvantages of clichés in academic texts and design solutions for correcting them. the results of this study show that clichés are used in different places (at the beginning, in the middle, or at the end of the text), and are formed in different ways: calque, the affected language by folk language, the use of literary hackneyed phrases, and neglecting the meaning of the word and changing its meaning. in order to correct the clichés, we can use the grammatical capacities of the persian language as using the adverbs, conjunctions, appositive and so on. plus, we can remove clichés by correcting use of punctuation marks.