تجاری‌سازی علم در ایران: ملاحظات انتقادی

امروزه بحث و بررسی تجاری‌سازی علم و فناوری در محافل علمی و در میان سیاست‌گذاران گسترش یافته است. شرایط اقتصادی جهانی نیز در سال‌های اخیر موجب گردیده که در برنامه‌های توسعه (فصل چهارم قانون برنامه چهارم توسعه؛ مواد 16، 17 و 18 قانون برنامه پنجم) [1، 2]، به این امر توجه شود. در میان سیاست‌گذاران، به‌طور مداوم از عنوان دانشگاه نسل سوم سخن به میان می‌آید؛ دانشگاهی که درگیر فعالیت‌های کارآفرینانه می‌گردد. از دیدگاه پژوهشگران، در عصر حاضر شناسایی، ایجاد و تجاری‌سازی دارایی‌های فکری به اهداف نهادی بسیاری از سیستم‌های دانشگاهی تبدیل شده است. مفهوم تجاری‌سازی علم و به‌دنبال آن کارآفرینی دانشگاهی، مانند بسیاری از مفاهیم دیگر، از بیرون مرزهای جغرافیایی وارد کشور شده است و این وارداتی بودن از یک طرف می‌تواند فرصت‌هایی را برای استفاده از تجربیات سایر جوامع فراهم سازد و از سوی دیگر چالش‌هایی در تطابق با ویژگی‌های زمینه‌ای و ساختاری و فرهنگی فراهم سازد. بنابراین موضوع تجاری‌سازی در ایران باید متناسب با ویژگی‌های زمینه‌ای و محلی آن ساخته شود نه اینکه الگوهای کشورهای پیشرو، عیناً پیاده‌سازی گردد. این مقاله به‌دنبال شناسایی و توصیف ملاحظات عمده تجاری‌سازی علم در ایران در جهت تشویق و ترغیب دانشگاه‌ها و جوامع علمی به سمت تجاری‌سازی است.