طبقه‌بندی علوم؛ چیستی، چرایی و چگونگی

تنظیم مدلی برای ارزیابی و بهینه‏سازی وضعیت فعلی علوم، راهی است که دیر یا زود، برای رفع نیازمندی‏ها و معضلات جوامع بشری و دستیابی به اصلاحات، باید پیموده شود؛ زیرا نه برای جمهوری اسلامی ایران امکان‌پذیر است که بر مبنای مدل سرپرستی غرب برنامه‏ریزی کند (به دلیل ناهماهنگی آن با نظام ارزشی اسلام) و نه روش‏های موجود می‏تواند پذیرای نظام ارزشی اسلام باشد. به عقیده بسیاری از پژوهشگران، نابسامانی حاکم بر برنامه های جدید آموزشی در بیشتر کشورهای اسلامی، تا حد زیادی به سبب فقدان بینش مبتنی بر سلسله مراتب علوم است، که امروزه در نظام سنتی آموزش اسلامی دیده می شود. بنابراین ضرورت پی ریزی طرحی مبتنی بر اندیشه دینی امری مسلم و آشکار است. اما از طرف دیگر تکیه بر طرح های قدیمی نیز مشکل گشا نیست، زیرا هریک کاستی هایی دارند و این طبقه‌بندی ها پیش از هر چیز، تابع رویه و روش فکرى عالمان و انعکاسى از نوع نگرش و جهان‏شناسى آنانند؛ و گاه تابع موقعیت تاریخى علوم، حوادث اجتماعى و فرهنگى؛ و گاهی نیز تابع گسترش کیفى تمدن ها و تاثیر متقابل علم و تمدن هستند و هر طبقه‌بندی، اساسی نظری و بنیانی منطقی- فلسفی دارد؛ بنابراین مبنای نظری یک مکتب معین فلسفی پدید آمده است. اما از آنجا که طبقه‌بندی علوم نیاز به مقدماتی دارد، در این مختصر به تبیین چیستی، پیشینه، ضرورت، هدف، انواع، اصول و در نهایت الگوهای مختلف طبقه بندی می پردازیم، تا زمینه ای باشد برای ارائه طرح های جدید در حوزه طبقه بندی علوم.

Classification of Science, What, Why and How

Setting a model for evaluating and optimizing the current state of science, is the way that must be passed for reforming and meeting the needs and problems of the society. Because it is not possible for the Islamic Republic of Iran to plan on the basis of the western model (due to its inconsistency with the value system of Islam) the current methods cannot be receptive to the value system of Islam. According to many researchers, these disorders are due to the lack of insight on the basis of the hierarchy of sciences which is seen today in the traditional system of Islamic education. Hence the need to create a plan on the basis of religious thinking is clear, but on the other hand, relying on the old scheme does not work because each one has shortcomings. These categories, more than anything else are based on the thoughts of scholars and sometimes are influenced by the history of science, cultural and social events, etc. and each classification is based on theoretical and logical philosophical foundation and therefore is on the basis of a certain philosophical school. But because the classification of sciences requires preliminary actions, in this paper we explore the nature, history, necessity, purpose, types, principles and patterns of classification to provide the conditions for new schemes in the field of classification of sciences.