درنگی بر بن‌سازه‌های اشتهارِ دانشگاه‌های پرآوازۀ جهانی

یکی از آمال سیاست گذاران آموزش عالی کشور، هماوردی دانشگاه‌های ایران با دانشگاه‌های بنام جهان است و این موضوع طی دو دهۀ گذشته با توجه به انتشار سیاهه‌‌های مختلف از رتبه‌های دانشگاه‌های جهان پررنگ‌تر شده‌است. بازنمود این موضوع در اسناد سیاستی کشور و بازگویی آن در دولت‌های مختلف، گاه به‌عنوان «طرح اقتصاد مقاومتی پنج-دویست» و گاه به عنوان «مرجعیت علمی» همه نشان از علاقۀ وافر برنامه‌ریزان آموزش عالی به موضوع ارتقای جایگاه دانشگاه‌های کشور در میان دانشگاه‌های پرآوازۀ جهانی دارد.به رغم این امل، در عرصۀ عمل، به دلیل عدم‌شناخت خصیصه‌های ذاتی و ویژگی‌های بن‌سازه‌ای این دانشگاه‌ها، توفیق چندانی حاصل نشده‌است و اگر در سال‌های گذشته دانشگاه‌های کشور ترکیه و دانشگاه‌های کشورهای جنوب شرقی آسیا، جزء رقبای دانشگاه‌های ایرانی محسوب می‌شدند اکنون دانشگا‌های نوپدید عربی در کشورهای جنوب خلیج فارس با طراحی مسیر ارتقای خود، گوی سبقت را از دانشگاه‌های ایرانی ربوده‌اند.آنچه توجه به این موضوع و تامل بر ابعاد آن را مضاعف می‌کند قرارگرفتن کشور در آستانۀ برنامۀ هفتم و لزوم برنامه‌ریزی متوازن برای رشد و اعتلای دانشگاه‌های کشور است. به همین دلیل در این مقاله با بررسی اسنادی، ویژگی‌های بن‌سازه‌ای وعملکردی دو ردۀ از دانشگاه‌های برتر جهان (دانشگاه‌های پیشرو) و دانشگاه‌های برتر منطقۀ آسیا (دانشگاه‌های تندرو) مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است تا از این رهگذر دلایل اشتهارآنها در عرصۀ بین‌المللی بازشناخته شود. این خصیصه‌ها می‌‌تواند دلالت‌های مناسب سیاستی را برای ارتقای جایگاه دانشگاه‌های برتر کشور به دست دهد که این موضوع در بخش پایانی مقاله بیان شده‌است. این گزاره‌ها می‌تواند سیاست‌های اصلی توسعۀ دانشگاه‌های برتر کشور را در برنامۀ هفتم توسعه مشخص کند.

a glance on thereputation infra-structures of world-renowned universities

one of the hopes of most country’s higher education policymakers is to compete against world-renowned universities, and this issue has become more prominent in the past two decades due to the publicising of the various lists of the world’s universities’ ranking. the representation of this issue in the national development documents and its retelling in different governments, sometimes as a &resilience economy plan& and sometimes as &scientific diplomacy&, all show the great interest of policymakers in the issue of improving the status of universities.despite this hope, due to the lack of knowledge of the inherent and structural characteristics of these universities, not much success has been achieved. in the past years, the universities of turkey and the universities of southeast asian countries were considered to be among the competitors of iranian universities, but nowadays the newly emerging arab universities in the south persian gulf countries have stolen the lead from iranian universities by designing their promotion path.for this reason, in this article, evaluating the data and documents, the structural and functional characteristics of two categories of world-class universities (pioneer universities) and the top universities in asia (fast-following universities) are examined and analyzed due to their important input indicators. these indicators are the number of students and faculty members; infrastructural indexes (budget and information resources) and output indicators (number of articles, international scientific relations, and inventions) and finally examining the relationship between these all indicators together. the status of these universities and their infrastructures are analyzed as the most important foundations of their reputation among the world’s universities.these characteristics can provide appropriate policy implications for improving the status of the country’s top universities, which is stated in the final part of the article. these propositions can determine the main development policies of the country’s top universities in the 7th national development plan.