اهداف و ابزارهای سیاستی توسعه هوش مصنوعی؛ جستاری در برنامه های سیاستی کشورهای منتخب

هوش مصنوعی یکی از فناوری‌های نوظهوری است که اخیراً جهان را دچار تغییرات شگرفی کرده است. با افزایش کاربردهای هوش مصنوعی در سال‌های اخیر، سیاست‌گذاران در کشورهای مختلف جهان، برای بهبود هرچه بیشتر شرایط استفاده از این فناوری نوظهور و همچنین مقابله با چالش‌ها و خطرات احتمالی آن، نسبت به تدوین برنامه‌های سیاستی مختلفی اقدام کرده‌اند. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون، به منظور دست‌یابی به مهم‌ترین اهداف‌ و ابزارهای سیاستی مورد توجه در خلال اسناد منتخب کشورهای مختلف، مضمون‌های کلیدی اسناد ملی هوش مصنوعی 6 کشور مطرح در این حوزه را در بین سال‌های 2017 تا 2021 استخراج نموده است. بررسی‌های انجام شده نشان داد که 5 هدف سیاستی و 7 ابزار سیاستی مهم‌ترین مواردی بوده‌اند که در اسناد مورد بررسی، تاکید و توجه ویژه‌ای به آن‌ها معطوف شده است. اهداف سیاستی استخراج شده عبارتنداز : 1) دستیابی به مزیت رقابتی و رشد اقتصادی، 2) ارتقای سرمایه انسانی و دانشی، 3) افزایش رفاه اجتماعی و بهبود خدمات عمومی، 4) ارتقای ظرفیت‌های علمی و 5) بهبود زیرساخت‌های فنی و داده‌ای. همچنین ابزارهای سیاستی که در خلال پژوهش مشخص شدند نیز به این شرح بودند: 1) تامین مالی تحقیق و توسعه، 2) مقررات‌گذاری و تدوین استانداردها، 3) فرهنگ‌سازی و آموزش، 4) خدمات مشاوره‌ای و شتابدهی، 5) شبکه‌سازی و توسعه اکوسیستم، 6) خرید دولتی و 7) تحریک تقاضای بازار. نتایج بررسی اسناد ملی توسعه هوش مصنوعی بیانگر آن است که اهداف توسعه هوش مصنوعی حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فنی را دربر گرفته و علاوه بر کسب منافع اقتصادی و رفاه، چالش‌های اخلاقی و امنیتی پیرامون توسعه این فناوری را نیز مد نظر قرار می‌دهند. در بخش ابزارها نیز توجه متوازن به 4 دسته ابزارهای تحریک طرف عرضه، تحریک طرف تقاضا، شکل‌گیری روابط نظام‌ساز و در نهایت، قانون‌گذاری و تدوین مقررات، می‌تواند متضمن موفقیت کشورها در مواجهه با گسترش روزافزون توسعه و کاربردهای متنوع هوش مصنوعی باشد.

policy objectives and instruments of artificial intelligence (ai) development; investigating the policy programs of selected countries

artificial intelligence is one of the emerging technologies that has recently changed the world dramatically. with the increase in the use of artificial intelligence in recent years, policymakers in different countries of the world, in order to further improve the conditions of use of this emerging technology, as well as to address its challenges and potential risks, have developed various policy programs.using a qualitative approach and content analysis method, in order to achieve the most important goals and policy tools considered during the selected documents of different countries, has extracted the key themes of the national artificial intelligence documents of six countries in this field between 2017 and 2021.the findings have shown that 5 policy objectives and 7 policy instruments have been the most important issues that have been given special emphasis in the studied documents. the objectives of the extracted policy are: 1) achieving competitive advantage and economic growth, 2) promoting human capital and knowledge, 3) increasing social welfare and improving public services, 4) enhancing scientific capacity, and 5) improving technical and data infrastructure. also, the policy tools identified during the research were as follows: 1) financing research and development, 2) regulating and developing standards, 3) culture and education, 4) consulting and acceleration services, 5) networking and ecosystem development, 6) government procurement, and 7) stimulating market demand.the results of the review of national documents for the development of artificial intelligence indicate that the objectives of the development of artificial intelligence include various economic, political, social, and technical areas and in addition to economic benefits and welfare, consider ethical and security challenges surrounding the development of this technology. regarding the policy instruments, balanced attention to the four categories of supply side stimulation, demand side stimulation, system building relationships, and finally, legislation and regulation, can ensure the success of countries in the face of increasing development and diverse applications of artificial intelligence.