بررسی روشهای داوری در انتخاب طرحهای پژوهشی

تولید علم و خلق فناوری مستلزم اجرای پژوهشها و تبادل اطلاعات و نظرات در بین پژوهشگران است. به دلیل محدودیت امکانات، هر دو فرایند نیازمند انتخاب و داوری مبتنی بر معیارها و روشهای قابل اعتمادند. از آنجا که 1. معیارها کاملا دقیق نیست و 2. در همه رشته های علمی نمی توان آنها را یکسان اعمال کرد،نقش روش یا فرایند تصمیم گیری اهمیت زیادی می یابد.روش یونان قدیم که متکی بر بحث و مجادله منطقی بود در دروه رنسانس با تکیه بر متون به عنوان مبنا منسوخ گردید. در قرن نوزدهم گروههای خاصی ( مانند انجمنهای سلطنتی اروپا) تصمیم گیرنده اصلی رد یا قبول بودند، اما با گسترش علوم و پیدایش گرایشهای متنوع در هر رشته، به تدریج نظرخواهی از متخصصان رواج یافت. پس از جنگ جهانی دوم، با افزایش سرمایه گذاری دولتها در خبش پژوهش و نیاز به تصمیم گیری متمرکز، رقابت فشرده تر و داوری دشوارتر گردید. روشهای رایج کنونی که با نام کلی ( داوری خبرگان)review pr peer شناخته می شود، عبارت است از فرایندهایی که طی آن گروهی از افراد شناخته شده در هر تخصص ، طرحهای پیشنهادی را مطالعه می کنند و در تصمیم گیری برای اعطای بودجه نقش اصلی را دارند.گرچه بیشتر جوامع علمی کنونی به موثر بودن روش prعتقدند، ارزیابیها و انتقادهایی نیز در مورد این روش مطرح شده است، مثلا، گرایشهای جدیداحتمال موفقیت کمتری دارند یا پیشنهاد طرحها و نظرات متناقض با باورهای عمومی محال یا بسیار دشوار می گردد، بنابراین علوم تجربی دچار تعصبات بازدارنده می شوند. چاپ مقالات با داده های غیرواقعی یا اعطای غیر عادلانه بودجه به طرحها از جمله دلایل دیگر بر لزوم بازنگری در فرایندهای داوری prبه شمار می روند. در طراحی این فرایند بایدمحدودیتهای انسانی مانند حسادت، تمایل به جهتی خاص ، وسوسه روبدن فکر و کند کردن رقیب همواره مد نظر قرار گیرد. در این مقاله با نقادی این روشها، پیشنهادهایی عملی برای اصلاح فرایندهای موجود و تطبیق آن با فرهنگ و تشکیلات کشوری ارائه خواهد شد.