ابعاد و مولفه های توسعه اجتماعی در برنامه های توسعه

مقدمه: مفهوم تغییر توام با رشد همواره به اشکال گوناگون موردتوجه اندیشمندان علوم اجتماعی بوده است ولی توجه اختصاصی به مفهوم توسعه و برنامه ریزی جهت نیل به توسعه یافتگی از قرن بیستم تبدیل به هدفی ارزشمند برای اکثر کشورهای جهان شد که در راستای رسیدن به شاخصهای آن نامه ریزی توسعه صورت گرفته است این توجه از بعد از جنگ جهانی دوم و نیاز به بازسازی ویرانیهای ناشی از جنگ، همچنین استقلال کشورهای مستعمره سابق شدت بیشتری یافت. برنامه ریزی ابتدا در کشور شوروی سابق انجام می شد که به دلیل موفقیت آمیز بودن آن سایر کشورها کم وبیش اقدام به تدوین برنامه جامع و متمرکز (همراه با مداخله گسترده دولت در تمامی وسایل تولید کالا و خدمات) نمودند. کشور ایران با آغاز نخستین تجربه برنامه ریزی در سال 1948 از پیشگامان این امر محسوب می شود. در این راستا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پنج برنامه توسعه به اجرا درآمده است که این تحقیق به بررسی ابعاد و مولفه های توسعه اجتماعی موردتوجه قرار گرفته در این برنامه ها و سیر تحول و مقایسه آنها می پردازد.روش: این مطالعه از نوع توصیفیتحلیلی بوده و به روش تحلیل محتوای کیفی و کمی انجام گردید. با مطالعه اسنادی و مرور منابع، ابعاد و مولفه های اصلی و فرعی توسعه اجتماعی استخراج (هشت بعد اصلی و چهل وچهار زیرشاخه) شده و بر این اساس، متن اسناد برنامه های توسعه مورد تحلیل محتوا قرار گرفته و موادی از برنامه ها که با جدول ابعاد اصلی و زیرشاخه ها تطابق داشت در محیط اکسل تحلیل محتوای کمی شدند.یافته ها: در برنامه های توسعه پنج گانه توجه مشترکی به مولفه های آموزش ، »حمایت و تامین اجتماعی «، »حفاظت از محیط زیست «، »بهره برداری بهینه از منابع « و »علم گستری و فناوری « و »تعدیل شکاف مناطق محروم و برخوردار «شده است.برای مولفه های »عدالت جنسیتی «، »همبستگی و انسجام ملی «، »هم گرایی قومینژادی «، »کاهش واگرایی مذهبی «، »جوانان «، » سالمندان «، »سلامت و ثبات خانواده «، »امنیت اجتماعی « یا سیاست گذاری صورت نگرفته یا سیاستها مبهم و کلی بوده اند.بحث: با توجه به مقتضیات اجتماعی فرهنگی جامعه ایران و روند رو به رشد آسیبهای اجتماعی، همچنین عدم دستیابی به جایگاه مناسب جهانی مبتنی بر سند چشم انداز، سیاست گذاری در برنامه های توسعه لازم است مورد بازبینی قرار گیرد و توجه بیشتر به مولفه های مغفول در اسناد توسعه راهگشا خواهد بود.

Components and Dimensions of Social Development in Development Programs

Introduction: The concept of change, coupled with growth in various forms has always been of interest to scholars of social sciences. However, as of the twentieth century, special attention has been paid to the concept of development and planning to achieve the development turned out to be a worthy goal for most countries. This attention was intensified after the World War II due to the need to rebuild the destruction caused by war, as well as the independence of the former colonial countries. First, the Soviet :::::::::union::::::::: started the planning and due to its success other countries more or less started to codify a comprehensive and focused plan (with extensive government intervention in all means of production of goods and services). Iran, alongside the onset of first experiences in planning in 1948, is a pioneer in this field. In this regard, after the victory of the Islamic Revolution five development programs have been implemented. This study examines different dimensions and components of social development which have been addressed in these programs and evaluates and compares them. Methods: This study is descriptiveanalytical and it was conducted applying qualitative and quantitative content analysis. Through document analysis and literature review, the main and secondary dimensions and components of social development were extracted (eight core dimensions and fortyfour subcategories). Accordingly, the content of the development program documents was analyzed and the examples of the programs which were in accordance with core dimensions and subcategories were analyzed in Excel applying quantitative content analysis.Findings: The study findings suggest that in the fivefold development programs, components of education , social security and support , environmental protection , optimal utilization of resources , promoting science and technology and adjusted gap of deprived and rich areas have been considered. With regard to the components of gender justice , national cohesion , ethnic convergence , reduced religious divergence , the youth , the elderly , family health and stability , social security either there have been no policies or policies have been vagueDiscussion: Considering the sociocultural requirements of Iran rsquo;s society and the growing trend of social problems, also lack of access to a proper global position based on vision plan, it is necessary to revise the development programs policies and pay more attention to the neglected components of the development documents.