نقش عوامل فردی و اجتماعی در مشاغل انتخابی

مقدمه: هدف تحقیق حاضر بررسی مدل انتخاب شغلی (نظریه شناختی-اجتماعی مسیر شغلی) در دانش آموزان پسر دبیرستانی ایرانی بود. در این مدل به نقش عوامل فردی (خودکارآمدی مسیر شغلی و نتایج مورد انتظار) و عوامل اجتماعی (حمایت اجتماعی و موانع اجتماعی) در رابطه با رغبتهای مسیر شغلی در مشاغل انتخابی توجه شده است. بنیاد نظری تحقیق براساس شش تیپ شخصیتی هالند(واقع گرایی، جستجوگری، هنری، اجتماعی، تهوری و قراردادی) و نظریه شناختی اجتماعی مسیر شغلی بود. نظریه شناختی اجتماعی مسیر شغلی با هدف فهم اینکه چگونه افراد از بین رغبتهایشان دست به انتخاب و اقدام می زنند و در انتخابهای خود پافشاری می کنند، شکل گرفت. مطابق با نظریه خودکارآمدی عمومی بندورا و نظریه خودکارآمدی مسیر شغلی هکت و بتز، نظریه شناختی اجتماعی مسیر شغلی به تعامل بین فرد، محیط و رفتار که در رشد تحصیلی و مسیر شغلی تاثیر دارد متمرکز شده است. در بین متغیرهای فردی، این نظریه بر نقش محوری خودکارآمدی، نتایج مورد انتظار و اهداف تاکید دارد. این رویکرد همچنین بر متغیرهایی چون عوامل و موانع محیطی توجه دارد. بیشترین گستره این رویکرد بر رغبتهای مسیر شغلی یا انتخاب به واسطه شش تیپ شخصیتی نظریه هالند بوده است. هالند، افراد و محیط شغلی را به شش حیطه تقسیم بندی می کند که به صورت مدلی شش ضلعی مطرح شده است، بدین صورت که شامل تیپهای واقع گرایی (به طور مثال، محیط های کاری بیرونی و یا مهارتهای مکانیکی)، جستجوگر (به طور مثال، محیط های کاری علمی و مهارتهای ریاضی)، هنری (به طور مثال، محیط های کاری هنری و مهارتهای زبانی)، اجتماعی (به طور مثال، محیط های کاری یاری گر و مهارتهای آموزشی)، تهوری (به طور مثال، محیط های کاری فروشندگی و مهارتهای تجارت)، قراردادی (به طور مثال، محیط های کاری جزیی و مهارتهای منشی گری) است. نظریه شناختی اجتماعی مسیر شغلی شامل چهار مدل هم وابسته، یعنی مدلهای رغبت، انتخاب، عملکرد و رضایت است. جهت اعتبار بخشیدن بیشتر بر این نظریه بر مطالعات برای جوامع مختلف از جمله جوامع غیر غربی، جوامعی که فرهنگ جمع گرا دارند و جوامع در حال توسعه تاکید شده است.روش: از کلیه دانش آموزان پسر دبیرستانی شهر اصفهان تعداد 650 دانش آموز به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و پرسشنامه های تحقیق اجرا شد. پرسشنامه های تحقیق شامل پرسشنامه دموگرافیک و مجموعه پرسشنامه های مدل شناختی اجتماعی مسیر شغلی بود که این پرسشنامه ها شامل پرسشنامه رغبتهای مسیر شغلی، خودکارآمدی مسیر شغلی، نتایج مورد انتظار شغلی و مشاغل انتخابی بود و همین طور دو پرسشنامه حمایت اجتماعی و موانع اجتماعی هم اجرا شد. روایی و پایایی این مجموعه پرسشنامه ها در این تحقیق و تحقیقات پیشین مورد تایید قرار گرفته است. برای بررسی پایایی مقیاسها از روش آلفای کرونباخ با استفاده از نرم افزار spss22 و برای بررسی برازش مدل از نرم افزار amos16 استفاده شده است. در این پژوهش، مدل انتخاب که متغیرهای رغبتهای مسیر شغلی، خودکارآمدی مسیر شغلی و نتایج مورد انتظار در آن نقش دارند و همچنین مدل رغبتهای مسیر شغلی که متغیرهای خودکارآمدی مسیر شغلی و نتایج مورد انتظار نقش دارند به واسطه شش تیپ شخصیتی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین هدف دیگر تحقیق حاضر بررسی نقش عوامل و موانع محیطی در اهداف شغلی افراد از طریق رابطه آنها با خودکارآمدی است. فرضیه ای که بندورا آنرا مطرح کرده است.یافته ها: در هر شش مدل تحقیق، مقدار شاخصهای مجذورکای (x2)اعداد کوچک و قابل قبولی بودند. همچنین مقادیر شاخصهای برازندگی تطبیقی(cfi)، نیکویی برازش (gfi) ، نیکویی برازش تعدیل شده (agfi) و نرم شده برازندگی (nfi) بیشتر از 90/0 به دست آمد که نشان دهنده برازش خوب مدلها بود. مقدار شاخص (rmsea) در تمام مدلها کمتر از 10/0 بود که مقدار مناسب و قابل قبول برای تمام مدلها به حساب می آید. یافته ها نشان داد که در بین پیش بینی کننده های متغیر خودکارآمدی مسیر شغلی، موانع اجتماعی نقش معناداری ندارد اما حمایت اجتماعی در پنج تیپ نقش معناداری دارد و در تیپ واقع گرایی نقش معناداری ندارد. از طرف دیگر، کوواریانس بین موانع اجتماعی و حمایت اجتماعی در پنج تیپ که حمایت اجتماعی نقش معناداری داشت منفی و معنادار است و تنها در تیپ واقع گرایی معنادار نیست. خودکارآمدی توانایی خوبی در پیش بینی واریانس متغیر نتایج مورد انتظار در هر شش تیپ دارد. دو متغیر خودکارآمدی مسیر شغلی و نتایج مورد انتظار توانایی پیش بینی واریانس متغیر رغبتهای مسیر شغلی را در شش تیپ دارند اما نقش نتایج مورد انتظار نسبت به خودکارآمدی مسیر شغلی پررنگ تر است. در بین پیش بینی کننده های متغیر اصلی پژوهش یعنی متغیر مشاغل انتخابی، متغیرهای خودکارآمدی مسیر شغلی، حمایت اجتماعی و موانع اجتماعی در هیچ کدام از شش تیپ شخصیتی نقش معناداری ندارند اما دو متغیر رغبتهای مسیر شغلی و نتایج مورد انتظار توانایی پیش بینی واریانس مشاغل انتخابی را دارند به ویژه متغیر رغبتهای مسیر شغلی که بیشترین واریانس را پیش بینی می کند. بحث: می توان نتیجه گیری کرد که مدلهای تحقیق برازش مناسبی داشته و مقادیر شاخصهای برازندگی مدلها مطلوب و قابل قبول بود که اعتبار بین فرهنگی این مدل همانند مطالعات لنت و همکاران در پرتغال و ایتالیا تایید شد. یافته های تحقیق حاضر تاییدی است بر اعتبار بیشتر مدل انتخاب در کشورهای دیگر. فرضیه های مطرح شده در این پژوهش براساس مدل انتخابِ لنت، که متغیرهای رغبتهای مسیر شغلی، خودکارآمدی مسیر شغلی و نتایج مورد انتظار در آن نقش دارند و همچنین مدل رغبتهای مسیر شغلیِ لنت که متغیرهای خودکارآمدی مسیر شغلی و نتایج مورد انتظار نقش دارند به واسطه شش تیپ شخصیتی مورد تایید قرار گرفت. همسو با تحقیات دیگر، اکثر محققان بیان داشته اند که بیشترین زمینه گسترش بنیان نظریه شناختی اجتماعی مسیر شغلی براساس مطالعات بین المللی و بین فرهنگی بوده است

An Investigation on Career Choice Model (SCCT) among Iranian high-school students

Introduction: The aim of this study was to investigate the Career Choice Model based on SCCT among Iranian high school students. This model pays attention to the role of personal factors (selfefficacy and outcome expectations) and social factors (social barriers and social supports) in shaping the interests and occupational consideration. SCCT was developed to understand the processes that people form their interests, make choices, achieve performances of varying quality, and persist at academic and career relevant endeavors. Based on Bandura rsquo;s (1986) General Selfefficacy Theory and Hackett and Betz rsquo;s(1981) Career Selfefficacy Theory, SCCT focuses on interaction among person, environmental, and behavioral influences in academic and career development. Among personal variables, this theory emphasizes on the central role of selfefficacy, outcome expectations, and goals. SCCT is equally concerned with variables, such as environmental supports and barriers. Much of the extant SCCT research has operationalized the content of people's career interests or choices using RIASEC theme. Holland (1985, 1997) divides both people and environments into some combination of six interest domains. These six domains are hexagonally organized, and include Realistic (e.g., outdoors, mechanical), Investigative (e.g., science, math), Artistic (e.g., art, language), Social (e.g., helping, teaching), Enterprising (e.g., selling, business) and Conventional (e.g., details, clerical), collectively known as RIASEC. SCCT consists of four interrelated models of interest development, choicemaking, performance, and satisfaction. Key variables in SCCT rsquo;s choice model include selfefficacy, outcome expectations, interests, environmental supports and barriers, and choice goals and actions. More research involving nonWestern samples, collectivist cultures, and developing countries is needed. Method: Through a cluster sampling method, 650 Iranian high school male students living in Isfahan , Iran were selected. Participants answered to the questions about selfefficacy, outcome expectations, interest and occupational consideration and social supports and barriers with regard to the Holland rsquo;s (1997) RIASEC themes: Realistic, Investigative, Artistic, Social, Enterprising and Conventional. The present study examined the fit of the choice model(Lent et al., 1994), which incorporates the interest model(Lent et al., 1994) to the RIASEC themes and tested SCCT rsquo;s specific hypotheses that are (a) selfefficacy is predictive of outcome expectations; (b) selfefficacy and outcome expectations jointly predict interests; (c) selfefficacy and outcome expectations predict students rsquo; choice consideration (goals), both directly and indirectly, through interests; and (d) social supports and barriers account for unique variance in choice consideration, above and beyond the other predictors. Also, it tested Bandura rsquo;s (1999, 2000) hypothesis that environmental supports and barriers are linked to choices indirectly through selfefficacy.Findings: To examine the fit of model AMOS16 was used. Results showed that integrated interestchoice model fitted the data well with regard to RIASEC themes. Indexes of CFI, GFI, AGFI, NFI, RMSEA were good for the model. Results showed that selfefficacy and outcome expectations jointly predict interests, and interests mediate the relations between selfefficacy and outcome expectations and occupational consideration. Social supports is related to occupational consideration indirectly (through selfefficacy) rather than directly unless in R type. In this study, there was a significant relationship between outcome expectations and interests to occupational consideration . However, the relationship between selfefficacy and occupational consideration was weak and nonsignificant. Results showed that interest did mediate the relations between selfefficacy and outcome expectations and occupational consideration with regard to the RIASEC themes, also between selfefficacy, outcome expectations, and interests. Findings showed the relationship between social supports and barriers to occupational consideration was small and nonsignificant with regard to the RIASEC themes.Discussion: The fitness of this model in this study was good and it was similar to studies in Portugal (2010) and in Italy (2003) by Lent et al.. According to SCCT rsquo;s choice model hypotheses (Lent et al., 1994), selfefficacy, outcome expectations, and interests each relate directly to choice. In the present study, the relationship between outcome expectations and interests and occupational consideration was significant and was similar to the choice model hypotheses. However, the relationship between selfefficacy and occupational consideration was low and nonsignificant. SCCT rsquo;s choice model also specifies that interests partially mediate the relationship between selfefficacy and outcome expectations and choice. Results showed that interest did mediate the relationship between selfefficacy and outcome expectations and occupational consideration with regard to the RIASEC themes. In addition to selfefficacy, outcome expectations, and interests, SCCT assumes that environmental supports and barriers play important roles regarding choice goals. Findings of present study do not support these hypotheses and the relationship between social supports and barriers and occupational consideration was small and nonsignificant regarding the RIASEC themes. In the theory of Bandura (1999, 2000) it has been assumed that environmental factors are related to goals indirectly through selfefficacy. These findings showed that indirect relationship between social supports and selfefficacy was significant unless in R type and indirect relationship between social barriers and selfefficacy was nonsignificant. Therefore, Bandura hypothesis is partially supported. The implications of these findings for further research on the nonWestern culture validity of SCCT can be considered. The base of research on SCCT is expanding across cultural and national (Kim, 2015; Falk, 2015; Lee et al., 2015; Lent et al., 2012; Lent Sheu, 2010).