بررسی اثر وجود «دوره‌ها» بر دینامیسم سرمایه اجتماعی و فساد در حکومت پهلوی دوم

مقدمه: «دوره‌ها»، گروههای کوچک و غیررسمی درون حکومت پهلوی دوم بودند که از آشنایی افرادی با جایگاههای اجتماعی متنوع شکل می‌گرفتند اما همگی از طریق سرمایه اجتماعی و با هدف کسب رانت و فساد ایجاد می‌شدند. در این مقاله به بررسی نحوه شکل‌گیری دوره‌ها و اثرگذاری آنها از طریق انواع سه‌گانه سرمایه اجتماعی (پیوندی، اتصالی و پل‌واره) بر فساد، در حکومت پهلوی دوم می‌پردازیم و بر این سوال تمرکز می‌کنیم که آیا «دوره‌ها» در حکومت پهلوی دوم این قابلیت را داشته‌اند که از طریق سرمایه اجتماعی پیوندی و فقدان سرمایه اجتماعی اتصالی و پل‌واره شرایط را برای فسادی نظام‌مند آماده کنند؟روش: رویکرد مقاله توصیفی-تحلیلی و روش تحقیق، کیفی مبتنی بر تحلیل اسناد در زمان حکومت پهلوی دوم است که هم‌سو با مبنای نظری پژوهش انجام گرفت. از طرفی مدل ترکیبی این پژوهش، از رهیافت بوم‌شناسی هوبرتس نسبت به فساد، الهام گرفته است.یافته‌ها: در حکومت پهلوی دوم، سرمایه اجتماعی در هر نوعی که باشد از طریق «دوره» با فساد رابطه موثری دارد، اما مثبت یا منفی بودن این رابطه، بسته به نوع و ماهیت سرمایه اجتماعی متفاوت است؛ بنابراین باید گفت «عدم وجود» سرمایه اجتماعی اتصالی و پل‌واره با فساد و «وجود» سرمایه اجتماعی پیوندی با فساد رابطه مثبت و مستقیم دارند.بحث: وجود دوره‌ها این موضوع را سیگنال‌دهی می‌کرد که برای پیشبرد امور روزمره راهی جز ارتباط خاص‌گرا و استفاده از سرمایه اجتماعی پیوندی نیست و این موضوع باعث می‌شد که دایره وفاداری افراد به آشنایان خود، بزرگ‌تر از دایره وفاداری آنها نسبت به اجتماع ملی باشد؛ بنابراین روابط اجتماعی و نقشهای نهادی به ابزاری برای تمکین از درخواستهای غیرنهادی، خاص‌گرایانه و کوتاه‌مدت تبدیل شده بود که این باعث ایجاد فسادی نظام‌مند می‌شد. راهکارهای کلی برای جلوگیری از این وضعیت، افزایش شعاع اعتماد و ایجاد ساختارها و هنجارهایی برای گذار از سرمایه اجتماعی پیوندی به سرمایه اجتماعی اتصالی و پل‌واره است. 

an investigation into the impacts of the existence of “dowrehs” on dynamism of social capital in the second pahlavi government

introduction: dowrehs were informal groups within the second pahlavi regime that were formed from the acquaintance of individuals with various social positions, but all of which were created through social capital and with the aim of earning rent and corruption; in this article, we focus on this question that did the dowrehs in the second pahlavi government have this capability to lay the groundwork for systematic corruption through bonding social capital and lack of linking and bridging social capital?method: the approach of the descriptive-analytical article and research method is qualitative and based on document analysis during the second pahlavi regime and the combined model of this research is inspired by huberts’s ecological approach to corruption.findings: our findings indicate that in the second pahlavi regime, social capital in any form has an effective relationship with corruption through the dowreh, but the nature of this relationship is depending on the type of social capital; therefore, it should be said that the absence of linking and bridging social capital and the existence of bonding social capital linked to corruption with a direct relationship.discussion: the existence of the dowrehs signaled that there was no other way to advance everyday affairs without the use of bonding social capital, and that this made the circle of loyalty of individuals to their acquaintances larger than the circle of their loyalty to the national community; thus institutional roles had become a means of complying with non-institutional demands that leading to systematic corruption. the general solutions to prevent this situation are to increase the radius of trust and to create structures and norms for creating positive social capital.