بررسی پیوند کواسیر، نوشاکِ اِدایی ایزدان نورس با هئومه‌ و سومَه‌‌ی اوستایی‌_ودایی

در ایزدستان مردمان هند و اروپایی باستان، خدای رازآلودی است که معمولاً به صورت یک گیاه- نوشاک بازنمایی می‌شده است. این ایزد – گیاه – نوشاک، در متون کُهن ایرانی و از جمله اَوِستایِ‌ نو هَئومه = هوم و در سَنسکریتِ ودایی، سومَه نامیده می‌شود. اما در فرهنگ‌های دیگر منشعب از هند و اروپایی آغازین نیز می‌توان رد او را با نام‌هایی دیگر و با هویّتی دگرگون شده دنبال نمود. کًواسیر ِاساطیر نورس باستان که وصف او در اِدای اسنوری(یا ادایِ منثور) و هایمسکرینگلا ، هردو ازآثار ایسلندی قرن سیزدهم میلادی نوشته‌ی اسنوری استورلسون و نیز اشعار اسکالدیک آمده، از آن جمله است. کًواسیر ایزدی است که از سوی خدایان ایسیر و ونیر خلق می‌شود و سپس در مراسمی آیینی به دست دو دورف قربانی می‌شود تا با درآمیختن خون او با عسل، آشامه‌ی مید (یا شرابِ انگبین) به دست آید که استفاده از آن موجب الهام شاعرانه می‌گردد. به همین خاطر از آن با نام «باده‌ی انگبینِ شاعرانگی» یاد می‌شود. نام کواسیر که مشتق از لغت‌کواس به معنای آبجوی قویِ است، بازنمود آشامه‌ی سکرآور هئومه/ سئومه است. نکته شایان توجه دیگر اینکه کواسیر نیز همچون سومَه هئوموه، خدایی است که زربانی می شود تا دیگربار به صور نوشاکی هستی یابد و آشوام خدایان و شاعران حماسه سرا گردد. از دیگرسو، چاره اندیشی کْواسیر بورای بیرون کشیدن لوکی از مخفیگاهش، آبشار فرانانگ، یادآور هوم عابد در شاهنامه است کوه موجب به دام افتادن افراسیا از دل دریای چیچست می شود. سرنوشت لوکی همچنین یادآور اژی دهاک اوستا و ضحاک شاهنامه است که توسط فریدون در کوه دماوند به زنجیر کشیده می شود. مبنای نظری این پژوهش، اسطوره شناسی تطبیقی ماکس مولر، اسطوره شناس وزبان شناس آلمانی است که نخستین بار این نظریه را مطرح ساخت که اساطیر کهن چیزی جز تجسم و تشخص پدیده های طبیعی نظیر ماه و خورشید و رودهای بزرگ نبوده اند. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است و سوال اساسی برای نویسندگان نیز این بوده که آیا رابطه ای چه اسطوره ای و چه فقه اللغوی میان کواسیر و هئومه سومَه وجود دارد؟ نتیجه این پژوهش نشان می دهد که هر سه ایزد - گیاه و نوشاک، به رغم تفاوت هایی که در ظاهر دارند، دارای منشاء و پیش الگوی مشترکی هستند.

a study of the relationship between kvasir, the beverage of norse gods in edda and vedic and avestan soma- haoma

introduction in the pantheon of proto-indo-europeans, there is a mysterious deity who is usually represented as a plant. this god- plant, from which an intoxicating beverage extracts, is called “haoma” in avesta and “soma” in vedic sanskrit texts. but we can also trace this indo-european deity, with other names and different figures in many other cultures related to the indo-european race. kvasir, the god of ancient norse myths is one of them whose story is mentioned in prose edda and heimskringla, both written by snorri sturluson in 13th century, and in the poetry of skalds. kvasir is a being who was created by the æsir and vanir gods at the conclusion of their war and then he was sacrificed by two dwarfs in a ritual ceremony by mixing his blood with honey, the mead of poetry obtain; the beverage whose drinking causes poetic inspiration and therefore the ancient norse poets used it in order to be able to sing the heroic epics of their nation. and for this reason, it is also referred to as ‘mead of poetry’.the aim of this essay is to compare the similarities between kvasir, the beverage of norse gods and avestan haoma and vedic soma. these similarities have been investigated from three aspects, etymological, mythological and ritual. the essay also tries to be a preface in search of the archetype of the divine drink of the proto-indo-europeans.  methodologythis research is based on descriptive-analytical method with a comparative approach, in order to identify the common patterns and themes of the mentioned texts and to find the relationships between them.  discussionthe name of kvasir is derived from the word “kvas”, which means strong beer. this beverage represents in some aspects the intoxicating drink of soma- haoma. on the other hand, just as soma had been brought from the heaven by an eagle to be used by indra, kvasir was also snatched from the mountainous territory of suttungr by odin, in the form of an eagle, to offer it to the gods. remarkably, kvasir is a god who is sacrificed to be resurrected as a beverage that is being used by gods and epic poets. in the same way soma - haoma is a sacrificial god, and the result of sacrificing him in avesta, is the good sons that ormusd has given to his sacrificers. basically, the drink of the gods , or ambrosia causes immortality as well as strength and courage. and that’s why the heroes of epics drank it before their fateful battle with the demonic forces. on the other hand, as loki, in prose edda after escaping from the gods, transforms into the shape of a salmon and hides himself in the waterfall of franang  and  finally kvasir, the wisest of gods, pulls him out of the water and chained him to a rock in a cave, in avesta and shahname (the book of kings) afrasiab, an opponent of kay khosrow after escaping from him, hides himself into the cave and then chichast sea, in order to be saved, but  hom  the hero, eventually found him. loki’s fate is also similar to azi dahaka( zahāk) that frēdōn, the hero of shahname, had chained him on the mythical mt. damāvand.