بررسی تطبیقی مظاهر و نمودهای آزادی در شعر ملک‌الشعرا بهار و احمد شوقی بر اساس تحلیل گفتمان ون‌دایک

سروده‌های دو شاعر مورد بحث به دلیل وجودِ همسویی‌های فکری و ادبی فراوان در بیشتر زمینه‌ها از جمله در حیطة آزادی، همواره بابِ طبعِ دوستداران اهل پژوهش بوده است. بررسی تطبیقی اشعارِ این دو سراینده، نشان می‌دهد که مضامین مشترکِ وافر و شایانی در پندارِ آنها وجود دارد. در جستار پیشِ‌رو با تکیه بر متغیرهای گفتمان ون‌دایک به تبیین مهم‌ترین نمودهای آزادی و جلوه‎‌های آن در اشعارِ دو سخنور ایرانی و مصری، بهار و شوقی، و همچنین تحلیل رویکرد ایشان بر پایة تفکرات ون‎دایک می‌پردازیم. با استناد به یافته‌های تحقیق از میان اضلاع چهارگانة مربع عقیدتی ون‌دایک، توجه به داده‌های مشتمل بر نکات مثبت دربارة گفتمان خودی و نیز عنایت به دانسته‌های حاوی نکات منفی در ارتباط با کانون دیگران، در هیات مولفه‌هایی چون: آزادی، آزادی سیاسی، فرزانگی، مناسبات اجتماعی، آزادی معنوی، آزادی زنان، آزادی قومی و ملیتی، آزادی بیان و اندیشه و... مبنای جهت‌گیری‌های سیاسی بهار و شوقی را شکل می‌دهند. هدف آن است که با تطبیق مفهوم آزادی، درک تازه‌ای از انسجام ادبیات با اوضاع سیاسی و اجتماعی در حوزۀ درک بیشتر تعامل ادبی و فرهنگی ِ ایران و کشورهای عربی، به ویژه مصر حاصل شود .روش این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی است و اطلاعات لازم برای سنجش نمونه‌ها به شیوۀ کتابخانه‌ای و بررسی مستقیمِ متون و با تمرکز بر شرح و تفسیر درون‌مایه‌های موجود حاصل شده‌ است. درنهایت اینکه نگاه دو شاعر به مقوله آزادی و شیوه بیان و برجسته سازی ایشان در شعر تفاوت هایی نیز دارد. تاکید بهار بیشتر بر ابعاد سیاسی اجتماعی مفهوم آزادی است، حال آنکه شوقی به جنبه های فرهنگی و اخلاقی آن نیز توجه دارد که این تفاوت نگرش، ریشه در زمینه های تاریخی و فرهنگی دو ملت دارد.

a comparative study of the manifestations of freedom in the poetry of malek osh-sho’arā bahār and ahmed shawqi based on the analysis of van dijk’s discourse

introduction discourse analysis is an interdisciplinary method that analyzes and studies the functions of language in the field of society and politics. in this process, language is an ideological and social phenomenon and emphasizes the way of reproduction of social and political power through text. from the point of view of teun van dijk’s, discourse analysis deals with a methodical research in the direction of language communication in social and cultural contexts. among the key aspects of van dijk’s approach to discourse analysis, we can mention things such as: emphasis on the role of context, analysis of power relations, interdisciplinary approach, critical perspective and the need to pay attention to cognitive processes. sincerely, van dijk’s discourse analysis provides a nuanced and critical approach to understanding the complex interplay between language, power, and social context. critical discourse analysis is also an interdisciplinary approach that studies the way of applying, reproducing and social resistance through text and speech in the field of society and politics and focuses on how language as a social phenomenon can create unequal power structures and social relations preserve and legitimize it. the main issue of this article is to investigate and compare the concept of freedom and its manifestations in the poems of the two mentioned poets, and to find the roots of the discourse of freedom using van dijk’s discourse analysis approach, as well as to identify the similarities and differences in the way the concept of freedom is addressed in the poems of these two iranian and arabic poets. examining the social, political and cultural context of the time of writing poems, analyzing the power relations and the social status of poets, as well as distinguishing the goals and intentions of the two poets in question are other topics that we will pay attention to. in the following, we will discuss the cognitive analysis, that is, the examination of the perception and representation of the concept of freedom, and the examination of the poets’ arguments and mental constructions about freedom, and finally, the examination of the role and effect of poems in society and its reflection in public opinion, as well as the analysis of how the poems relate to each other. we will mention the poet with the social issues of the day.  methodology from teun van dijk’s (2003) point of view, discourse analysis deals with methodical research in the direction of language communication in social and cultural contexts. among the key strains of van dijk’s approach to discourse analysis, we can mention things such as: emphasis on the role of context, analysis of power relations, interdisciplinary approach, critical perspective and the need to pay attention to cognitive processes. sincerely, van dijk’s discourse analysis provides a nuanced and critical approach to understanding the complex interaction between language, power, and social context.