بررسی تطبیقی مناقشۀ «جنسیّت» و «فرودستی» در دو رمانِ«جای خالی سُلوچ» محمود دولت‌آبادی و «کوچۀ مَدَق» نجیب محفوظ (با تاکید بر آرای پسااستعماری گایاتری اسپیواک)

ادبیّات پسااستعماری یکی از رویکردهای نو و البتّه پویا در حوزۀ ادبیّات تطبیقی و مطالعات فرهنگی است. این رویکرد، مولفه های پسااستعماری را در متون ادبی شناسایی، ارزیابی و مورد تحلیل قرار می‌دهد. اسپیواک یکی از متفکّران پسااستعماری، معتقد است که صدای فرودستان جامعه هرگز شنیده نمی شود. «جنسیّت» و «فرودستی» از کلیدواژه های مورد تاکید اوست. دولت آبادی و نجیب محفوظ از نویسندگان برجستۀ ایرانی و مصری هستند که در دو رمان جای خالی سُلوچ و کوچۀ مَدَق صدای اقشار «فرودست» جوامع خود را بازتاب داده اند. پیش فرض این است که دولت آبادی آگاهانه و متاثر از فرهنگ مردسالاری، در رمان جای خالی سُلوچ، تلاش کرده است تا شخصیّتِ زنِ فرودست را صاحب عاملیّت و صدا معرّفی کند؛ این در حالی است که نجیب محفوظ متاثر از تجربۀ و تاثیر مستقیم استعمار، هم به زنان و هم به مردان فرودست، صدا می بخشد. این دو نویسنده، نگاه شیء انگارانه، ابزاری و البتّه جنسی به زنان را در نظام مردسالار و استعمارزده، به تصویر کشیده اند. فرهنگ استعماری و مردسالاری با ابزار فرهنگی و بیانی، می تواند وضعیّت هایی بنیادین را بر زنان و مردان اِعمال کند تا به این ترتیب بتواند ماهیّتی جنسیّتی با استانداردهای خاص را تحمیل کند. پژوهش حاضر با روش توصیف و تحلیلِ کیفی و با تاکید بر آرای اسپیواک، به بررسی موضوع «جنسیّت» و «فرودستی»، در دو رمان مذکور، پرداخته است.

a comparative study of the conflict of gender and subordination in the two novels of vacant place of soluch from mahmoud dolat-abadi and alley of madagh from najib mahfouz

introduction the connection of contemporary fiction literature with the political, social, economic and cultural events of the society is a deep and unbreakable connection, and the presence of british and american colonialists in the countries of iran and egypt has caused the writers of these countries to be influenced by the political event of their societies and to get rid of the domination of the colonizers, should fight against them by writing post-colonial novels. the writing of post-colonial novels suggests the literary commitment of the works and different angles of the texts in the struggle for the establishment of domination. the novel can introduce the audience to post-colonial literature and show the direct and indirect presence of the colonizers, their goals and consequences in the lives of the colonized people. mahmoud dolatabadi and najib mahfouz are prominent writers of contemporary iranian and egyptian literature who lived in the colonial and post-colonial eras and have lived and real experiences from this era. they have included the spirit of the post-colonial era in their novels and recreated that era in their novels; the purpose of the current research is to compare the conflict of gender and subordination in two novels, daulatabadi’s empty place of seluch and alley of medagh from mahfouz, emphasizing spivak’s views.  methodologythe school of american comparative literature is young and necessarily more flexible than other schools. in this school, not only the issue of interlinguistics has become less important; rather, culture-centeredness and sociology have replaced the issue of influence and genealogy of texts from each other, and thematics, description and imagery of texts and paying attention to the cultural spirit of texts have become more important. spivak himself is one of the founders of the institute of comparative literature and society in america. society, inferiority, culture and gender are among the most important topics he considers. in the following article, an attempt has been made to evaluate and judge the two novels, the vacancy of seluch and alley of madaq, from the perspective of american adaptation literature, with an emphasis on culture, society, theme and image, description, gender and inferiority intended by spivak.