بلاغت تطبیقیِ هندی(اَلَنکار) و اسلامی

با فراهم آمدن امکان گفتگوی فرهنگی ادبی میان ایران و هند در دورۀ صفویان/ تیموریان، مجال آن نیز پیش می‌آید که بلاغت هندی(اَلَنکار)، با بلاغت اسلامی تطبیق داده شود و محسّنات و مسائل زیبایی‌شناختی و بلاغیِ هندی همراه با پی‌آیه‌ای در «نایکابهید»(علم‌ النسوان یا معشوق‌شناسی)، در تخاطب با بلاغت اسلامی در دو نمود عربی و فارسی‌اش، به زبان‌های فارسی و عربی برگردانده شود. در این باره سه کتاب بیشترین دستاوردها را داشته‌اند: «تحفة الهند»(10681118ق.) از میرزاخان ابن فخرالدّین محمّد و «سِبحَةُ المرجان فی آثار هندِستان»(1177ق.) و «غزلان الهند»( 1178ق.) از میرغلامعلی آزاد حسینی واسطی بلگرامی. به بویۀ معرّفی این جریان در بلاغت اسلامی و واکاوی ساحت‌های همانندی و ناهمانندی بلاغت هندی با بلاغت اسلامی، در این جستار که به شیوۀ توصیفی تحلیلی فراهم آمده است، پس از به دست دادن شناخت‌نامه‌ای از آثار پیشگفته، نکاتِ چندی از بیان، بدیع و نایکابهید(معشوق‌شناسی) هندی در تطبیق با بلاغت اسلامی و زیبایی‌شناسی معشوق شعر فارسی دیده و بررسیده شده است. از جمله نتایج آنکه، در کنار محسّنات و صنعت‌های خاصّ بلاغت اسلامی و محسّنات و صنعت‌های مشترک میان بلاغت هندی با بلاغت اسلامی، که در نوع خود جذّاب‌اند و کارایی‌های گوناگونی در قلمروهای ادبیات خلّاق و پژوهش‌های ادبی دارند، گروهی از محسّنات و صنعت‌ها که خاصّ بلاغت هندی‌اند، عمدتاً محتوایی و معنایی‌اند؛ برای آن‌ها از شعر عربی و فارسی می‌توان شواهد فراوانی به دست داد و برخی از آن ‌ا را نیز می‌شود در تحلیل زیبایی‌شناسانۀ شعر عربی و فارسی به کار برد.