بررسی تحلیلی و تطبیقی بازگشت ادبی ایران و مکتب نئوکلاسیسیم اروپا

محور اصلی این پژوهش، بحث بازگشت ادبی ایران و مقایسة آن با مکتب نئوکلاسیسیم (neoclassicism) اروپاست. تتبع شاعران ایرانی از شیوة شاعران سبک خراسانی و عراقی که از نیمة دوم سدۀ دوازدهم آغاز شد و تا اوائل سدۀ چهاردهم ادامه یافت، بازگشت ادبی نامگذاری شد. نئوکلاسیسیم نیز نوعی رویکرد در تاریخ ادب اروپاست که ادیبان تحت تاثیر آثار فاخر کلاسیک یونان و روم به خلق آثار می‌پردازند. نخستین نشانه‌های نئوکلاسیسیم در ایتالیا (14م) دیده شد؛ امّا دوران نضج آن در فرانسه (17م) است و تا سدۀ هجدهم میلادی دوران اوج خود را سپری کرد. ازآنجاکه هر دو جنبش ادبی به نوعی بازگشت به گذشته است، برآنیم به این پرسش پاسخ دهیم که چرا بازگشت ادبی ایران به ایجاد سبکی نو مانند مکتب نئوکلاسیسیم منجر نشد. با بررسی‌های صورت‌گرفته در نمونه‌های شعری بازگشت ادبی و نئوکلاسیک درمی‌یابیم از عوامل مهم در موفقیت یا عدم موفقیت دو جنبش مذکور در نوزایی و خلق آثار متفاوت نسبت به آثار گذشته، تفاوت در موقعیت فکری، فرهنگی و اجتماعی است. شاعران بازگشت ادبی ایران به‌دلیل فقدان پشتوانۀ معرفت‌شناسانۀ قوی، زوال اندیشۀ فلسفی، نبود مراکز ادبی جهتدهنده و رعب و وحشت در برابر هجوم تمدن غرب در نسل پایانی این شاعران در تحول و نوزایی شعر به موفقیت چشمگیری نائل نشدند، امّا نویسندگان دورۀ نئوکلاسیک با بهره‌مندی از ساختار نظام اندیشه‌مند و تغییر در تمام نهادهای مرتبط فرهنگی و اجتماعی به استقلال سبک و نوزایی دست یافتند.