درباره گیسوری و سرکشی پهلوانان (ذیلی بر آرا ژرژ دومزیل در باب کارکرد جنگاوری)

ویژگی گیسوری از مفاهیم مبهم و نادر در حوزه حماسه و روایات پهلوانان است، اما با غور در منابع گوناگون و به‌ویژه در نظر داشتن برخی منابع غیر ایرانی می توان دریافت که همین شواهد اندک نیز به توصیف کهن صاحبان کارکرد جنگاوری در اندیشه اقوام هندواروپایی راه می برد. سرکشی نیز از ویژگی‌های جدایی‌ناپذیر پهلوانان است. این صفت نه به معنای طغیان بلکه مترادف حفظ استقلال و عدم وابستگی به دیگر کارکردها به‌ویژه شاه و دینمرد است. با قیاس روایات ایرانی اعم از متون باستانی و حماسه های فارسی با نمونه های مشابه در نزد برخی اقوام دیگر درمی یابیم که گویا فروهشته مویی نشانه‌ای نمادین حاکی از سرکشی پهلوانان بوده و بعضاً ایشان را از جنگاوران مزدور متمایز می ساخته است، اما سرکشی پهلوانان در متون کهن گوناگون به اشکال مختلف روی می دهد: در قلمرو خدایان به شکل ناسازگاری میان ایزدان جنگاور و دیگران و در حیطه حماسه به صورت تقابل شاه و پهلوان. با تکوین اخلاق موبدانه، گرشاسب در این میان جایگاهی ویژه یافته و ناسازگاری وی در برابر شریعت بروز می یابد.