خاندان گیلویه و نقش سیاسی- اجتماعی آنان در عصر عباسیان

خاندان گیلویه یا به عبارتی خاندان روزبه، از مشهورترین و موثرترین خاندان‌های ایرانی فارس در سه سده نخست اسلامی بود که پس از سقوط ساسانیان، علاوه بر درگیری متناوب با اعراب مهاجم و مسلّط، به تدریج موفق شدند در دستگاه خلافت عباسی نفوذ یابند و نقش بارز خود را در وقایع سیاسی- اجتماعی عصر نشان دهند. گیلویه که از همه اعضای خاندان معروف‌تر و برجسته تر شد، اقتدار و عظمتش به حدی رسید که منطقه وسیعی از فارس را تحت حاکمیت خود درآورد، و منطقه به احترام و اشتهار او نام‌گذاری شد. وی که سپاهی آماده و چند هزار نفری داشت، با خاندان ابودلف عجلی عرب، که از قرن دوم هـ ق در بخشی از ایران – خاصه عراق عجم- حضور و سلطه یافته بودند، درگیر و به رغم موفقیت‌های مقطعی و قتل معقل، برادر ابودلف، سرانجام کشته شد. قلمرو گیلویه که ناحیه گسترده ای از نزدیکی‌های شیراز تا سمیرم، لردگان، ارجان (= بهبهان)، بخشی از کناره های خلیج فارس، ممسنی و کهگیلویه و بویراحمد بود، قلمرو حکمرانی گیلویه و خاندانش محسوب می‌شد. پس از گیلویه، فرزندانش، خالد و حسن و نوه او محمد بن حسن، به گونه ای دیگر در دربار خلفای عباسی حضور و نفوذ یافتند و و نقش مهم خاندان را تداوم بخشیدند. در این مقاله که بر مبنای پژوهش کتابخانه ای و روش تحقیق تاریخی، توصیف و تحلیل گردیده، به این مسیله پاسخ داده شده، که نقش سیاسی و اجتماعی خاندان گیلویه ایرانی در دستگاه خلافت عباسی چگونه بوده است.