آسیب شناسی وضعیت سیاسی– اجتماعی عصر صفوی از دیدگاه ملّاصدرا

ملّاصدرا، بنیان گذار حکمت متعالیه، دیدگاه هایی درباره اجتماع دارد. بر خلاف نظر کسانی که معتقدند، اجتماع در نظر ملّاصدرا مغفول مانده و او صرفاً به مباحث غیر دنیوی توجه نموده، ملّاصدرا با دقت حوادث اجتماعی دوران خود را زیر نظر داشته، به آسیب شناسی اجتماع پیرامون خود پرداخته؛ و برای اصلاح امور به بیان راهکار پرداخته است. در نظر ملّاصدرا آسیب مهم جامعه دورانش آن است، که کسانی که به حق سزاوار رهبری مردم هستند، بر مسند نیستند. او ریاست را حق کسی می داند، که به باطن و ظاهر دین عالم باشد؛ به نحوی که اگر عالمی به تنهایی یکی از آن دو بعد را دارا باشد، شایسته رهبری نیست. در نظر او ریاست واقعی جامعه بر عهده پیامبر و پس از او امامان و سپس مجتهدین است. از آنجا که ملّاصدرا هدف متعالی جامعه را دست یافتن مردم به معرفت می داند، تلاش می کند معارف دین را با زبان برهان و منطق تبیین کند و به این وسیله، با ظاهرگرایان و باطن گرایان به مبارزه پرداخته است. بنابراین، باید گفت از آن حیث که آثار ملّاصدرا در صدد اصلاح معرفت مردم جامعه بوده است، به حق باید او را یک متفکّر اجتماعی نیز لحاظ نمود.