دین مسئله: نمونه ای از کلام انفعالی و تدافعی زردشتیان

در روزگار فرمانروایی محمد ولی میرزا در یزد، در حدود سال های 12381243 ﻫ.ق.، زردشتیان به کفر و بی دینی متهم شدند و سرانجام با پادرمیانی شاهزاده قاجار پرسش هایی درباره اساس دین از آنان پرسیده شد و به این شیوه، حقانیت دینی آنان اثبات شد و از اتهام پاک شدند. موبد خدابخش پور موبد فرود، دستور کیخسرو  پور دستورخدابخش و هیربد جاماسب کسانی بودند که پرسش ها را پاسخ دادند. این رویداد مهم سبب شد تا جامعه زردشتی به تنظیم و تدوین پرسش و پاسخ های یادشده بپردازد و آن ها را ماندگار سازد. هیربد خدابخش پسر هیربدجاماسب مبارکه آن ها را در رساله ای به نام دین مسئله در سال 1207 یزدگردی به نظم کشید که نسخه ای از آن به شماره 358، در مجموعه مانکجی کتابخانه کاما نگاهداری می شود. این رساله، به سال 1318 یزدگردی قدیمی / 1949 م.، به کوشش سروش آذرمی فرزند تیرانداز در بمبئی به چاپ رسید. کلام تدافعی و بیان انفعالی عقاید زردشتیان بخش چشمگیری از متون زردشتی به فارسی را در بر می گیرد. این متن ها با رساله معروف علمای اسلام در حدود 600 یزدگردی آغاز می شوند. پدیدآوردگان متون یادشده کوشیده اند دیانت زردشتی را به گونه ای معرفی کنند که گویی تفاوتی با اسلام ندارد. در این گفتار، مفهوم کلام انفعالی و تدافعی بر مبنای رساله مورد اشاره بررسی و معرفی می شود.

Din Mas’ala, A Sample of the Defensive and Passive Expression of Zoroastrian Theology

In 12381243 AD, during the reign of Mohammad Vali Mirza in Yazd, the Zoroastrians were accused of blasphemy and infidelity. And finally, the Qajar prince asked them questions about the basis of religion and in this way, their religious legitimacy was proven and cleared of accusation. Mobed Khodabakhsh son of Forud, Dastur Kheikhosro son of Khodabakhsh and Herbed Jamasp were the ones who answered the questions. This important event led the Zoroastrian community to formulate and sustain these questions and answers. In 1207 Y., Herbed Khodabakhsh son of HerbedJamasp Mubarake composed them in a treatise entitled Din Mas’ala (Problem of The Religion). A manuscript of it, No. 358, is kept in the ManekjiCollection of the Cama Library. This treatise was published in Mumbai in the year 1949 AD by the efforts of Soroush Azarmi son of Tirandaz. The defense and passive expression of Zoroastrian theology comprise a significant portion of Zoroastrian texts in Persian. This texts begin with the famous treatise of ‘Ulamaye Islam at late sixth century AH/ Y. The authors of the above texts are trying to introduce the Zoroastrian religion in a way as there is no difference between it and Islam. In this article, the concept of passive and defensive theology is discussed and introduced on the basis of the mentioned treatise.