معنا و کارکرد باغ ایرانی (با تاکید بر دوره هخامنشی)

باغ ایرانی از مهم ترین پدیده های فرهنگی ایران است. بر پایۀ اسناد تاریخی و شواهد باستان شناسی نخستین باغ های ایرانی در دورۀ هخامنشی ساخته شده اند. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سوال است که باغ ایرانی، به عنوان یکی از خصوصیات فرهنگ ایرانی، چه معنا و مفاهیم اجتماعی و فرهنگی را بازنمایی می کند؟ چارچوب نظری پژوهش بر اساس نظریه هتروتوپیای فوکو نهاده شده و کوشش شده است که کارکرد های چندگانه باغ ایرانی تبیین شود. باغ ایرانی معنا و کارکردی چندگانه داشته است. نخستین اینها مرتبط است با رفع محدودیت انسان و تسلط فرهنگ زیستی بر جغرافیای ایران که در قالب منظرسازی باغ نمایان می شود؛ دومین اینها مرتبط است با بهره برداری نهاد سیاسی از باغ یا نمادهای باغ ایرانی در جهت معنادهی به فضای باغ به منظور نمایش قدرت و مشروعیت؛ و سومین هماهنگی، یکپارچگی و نظم پدیده های طبیعی است. نظم باغ ایرانی به انسان آرامش و احتمالاً حس نزدیکی و ارتباط با خداوند را می داده است. کارکردهای چندگانه و متراکم باغ ایرانی وارد ناخودآگاه جمعی ایرانیان شده و در فرهنگ ایرانی، باغ به مکان مرکزی تبدیل ‌شده و به همین جهت در دوره های مختلف تاریخی ساخت آن تداوم یافته است.