بررسی و تحلیل ماهیت کاربردی معماری صخره‌ای تپه رصدخانه مراغه

یکی از شاخصه های اصلی آثار صخره ای شهرستان مراغه مجموعۀ معماری صخره ای دامنه غربی تپه رصدخانه است که با وجود ثبت در فهرست آثار ملی تا به امروز پژوهش جامع و کاملی دربارۀ ماهیت کاربری آن صورت نگرفته است. این ساختار صخره ای در انتهای خیابان پاسداران (دارایی سابق) و در زیر بافت تاریخی تپۀ رصدخانه واقع شده است. این مجموعه ارزشمند شامل تعدادی فضای دست کند بوده که با پوشش جناغی و طاقی شکل در بستر سنگ های آهکی ایجاد شده است. موضوع گاهنگاری و تبیین کاربری این اثر مهم ترین پرسش مطرح شده دربارۀ ساختار صخره ای تپه رصدخانه، همانند سایر آثار صخره ای ایران است. این مقاله، ضمن توصیف ساختار و شکل معماری مجموعۀ صخره ای تپۀ رصدخانه، به دنبال تعیین کاربری و گاهنگاری نسبی آن است. با استناد به داده های باستان شناختی به دست آمده و مقایسۀ نسبی با سایر معماری های صخره ای و پیشینۀ این معماری در شهرستان مراغه، این مجموعه در دورۀ اسلامی ایجاد شده است. این مجموعه کاربری آیینی برای مسیحیان و بودایی ها داشته و در دورۀ اصلاحات مذهبی غازان خان تغییرات و الحاقاتی در آن افزوده شده و با این وجود تا دورۀ قاجاریه به عنوان صومعۀ مسیحیان آشوری مورد استفاده بوده است.