تطبیق و تحلیل ساختار معماری و تزئینات دو مسجد-مدرسه چهارباغ و علیقلی‌آقا

دو مسجد-مدرسۀ چهارباغ و علیقلی‌آقا از دو مجموعه شهری شاخص دوران شاه سلطان حسین در پژوهش حاضر مورد توجه قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر دو فرضیه را مطرح می دارد. نخست اینکه مسجد مدرسه های منتخب در این پژوهش به عنوان شاخص ترین بناهای علمی مذهبی احداث‌شده در دورۀ پادشاهی شاه سلطان حسین، به‌خصوص از حیث آرایه های معماری، دارای مولفه‌های سبک شناسانه منظمی هستند و دوم اینکه یکی از عوامل مهم در ایجاد تمایزات و تشابهات موجود در دو بنا نحوۀ حمایت از آن هاست. یافته‌های این پژوهش گویای آن است که مهم ترین شاخصه های سبک شناسانه‌ حاکم بر آرایه‌های دو بنا عبارت است از بهره‌گیری از شاه گره‌ها و نقوش هندسی خاص به شکلی بافت گونه بر زمینه قطعه‌های کوچک کاشی معرق، با طیف رنگ‌های معین، جایگاه ویژۀ تقسیمات چهارگانه و کهن‌الگوی چلیپایی و همچنین تقارن‌های گوناگون و بعضی موارد مشابه. به لحاظ محتوایی آرایه های معماری بازتاب‌دهندۀ مضامین اعتقادی شیعه و تمجید از حامی دو بناست. با این‌ وجود و علی‌رغم درج نام شاه در نقطۀ طلایی سر در دو بنا، در ساختار معماری و تزئینات، تفاوت‌های بسیاری دیده می‌شود،  از جمله تفاوت کمی و کیفی ابعاد بنا و وجود عناصر وابسته در بنای چهارباغ که معادلی در بنای علیقلی‌آقا ندارد. به لحاظ تزئینات نیز تمایزات چشمگیری مشاهده می شود.