تاثیر اقدامات اصلاحی مورگان شوستر آمریکایی و صف‌بندی‌های موجود در برابر آن در اواخر دوره قاجار

روند اصلاحات مجلس دوم (2 ذیقعده 1327 ق / 15 نوامبر 1909 م 3 محرم 1330 ق / 24 دسامبر 1911 م)، که برای احیای بنیان‌های اقتصادی جامعه اواخر دوره قاجار از مورگان شوستر دعوت نموده بود، بسان جدال نسبی بین دو پدیده سنت و تجدد پدیدار گشت. کم نبودند عواملی که در برابر هرگونه تغییر به سنن کهنه موجود در ایران کمک کنند. عملی کردن اصلاحات بنیادین، با وجود مدل خاص اجتماعی ایران، مسیری بود سخت و دشوار و با مقاومت‌های کانون های سنتی دوران قاجار همراه بود و چون انجام آن محال و باعث بحران‌های اجتماعی می‌گردید، راهی به جز حذف مبانی اصلاحی برای حکومت قاجار وجود نداشت. این تحقیق ، در پی پاسخ به این سوال است که چه عواملی با چه انگیزه‌هایی در برابر اقدامات شوستر به مقاومت پرداختند؟ در پاسخ به این پرسش، فرض این تحقیق بر آن است که چالش موجود بین دو عامل سنت و تجدد در ماجرای استخدام و سپس انفصال مورگان شوستر تاثیر بسیاری داشت. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که علاوه بر عوامل سنتی داخلی، مانند شاهزادگان، وابستگان دربار و زمینداران کلان و ...، که عموماً با هر گونه تغییر در وضعیت موجود مخالفت داشته اند، روسیه و انگلیس نیز مخالف احیای بنیان‌های اقتصادی ایران در اواخر دوران قاجار بوده اند.