جام هایِ ویژۀ چند شخصیّتِ داستانی و تاریخی در متون ایرانی

غیر از دو جامِ مشهورِ جمشید و کیخسرو با ویژگیِ گیتی نمایی، بعضی شخصیّتهایِ داستانی و تاریخیِ دیگر نیز در متون و روایتهای ایرانی جام های مخصوصی دارند. از آن جمله، کاووس، شهریارِ نامدارِ کیانی، در سنّتِ نقّالی صاحبِ جامِ جهان بینِ معروف است. کید هندی به اسکندر جامی پیشکش می کند که محتوایِ آن با نوشیدن کاسته نمی شود و در بعضی منابع خاصیّتِ جهان نمایی هم دارد. جام اسکندر/ سکندر/ سکندری در شعر فارسی ناظر بر این جام است. در معدودی از مآخذِ تاریخی به جامِ خاصِّ خسروپرویز با دو ویژگیِ جهان بینی و پر شدنِ خودبه خود اشاره هایی شده است و گویا دارا/ داراب و انوشیروان هم جامهایی داشته اند. در این مقاله نکات، توضیحات و شواهدِ مربوط به این جام ها از منابعِ ادبی، تاریخی و داستانی آورده و بررسی شده است.

The Magical Cups of Some Fictional and Historical Characters in Iranian Texts

Excluding two famous cups of Jamšīd and Keyxosrow with magical properties (similar to a crystal ball), some other historical and fictional characters also have magical cups in Iranian texts and narratives. Among them Kāvūs, the eminent Kayanid monarch, is the owner of the famed magical cup in the naqqāli tradition (the dramatic storytelling and performance). The Indian Kēd gave Alexander a cup, which is called the cup of Eskandar (Alexander)/ Sekandar/ Sekandari in Persian poetry. The content of the cup of Eskandar was not reduced by drinking; and in some sources the cup acted as a crystal ball as well. In historical sources there are indications to Xosrowparvīz’s magical cup with attributes of a crystal ball, and selffilling property; and it seems that Dārā/ Dārāb and Anūšīravān also had such cups. In this paper, the evidences related to the magical cups from literary, historical and fictional sources are collected and studied.