بررسی تطبیقی «توحید و توکّل» در رساله قشیریه با طبقات الصّوفیة خواجه عبدالله انصاری

در این مقاله اصطلاحات عرفانی «توحید» و «توکل» در «رساله قشیریه» به شیوه تطبیقی با کتاب «طبقات الصّوفیة» خواجه عبدالله انصاری مورد بررسی قرار گرفته است. خواجه عبدالله بر خلاف قشیری باب خاصی را به هیچ کدام از این اصطلاحات اختصاص نداده است، بلکه در مجالس وعظ خود به مقتضای کلام به پاره‌ای از مفاهیم عرفانی پرداخته است. سخنان همه صوفیان درباره توحید نشان از اقرار آن‌ها به یگانگی خداوند است. قشیری خود نیز مستقیماً به این موضوع صحّه می‌گذارد و خواجه عبدالله در تعریف توحید بر آن است که توحید «من» فرد در میان نباشد و تنها سخن از «اویی» باشد و بس. قشیری و خواجه عبدالله در باب توکّل سخنان سایر صوفیان را نقل می‌کنند. بی گمان این دو درباره توکّل با سخنان صوفیانی که از آنان به عنوان سند استفاده می‌کنند، هم‌رای هستند. قشیری و خواجه عبدالله علاوه برتشریح منازل سلوک، به بیان سخنان بزرگان تصوف در این زمینه اهتمام ورزیده‌اند.

A Comparative Study on Monotheism and Trust in “Al-Qushayriyya Al-Risala” with Sufi Levels by Khajeh Abdullah Ansari

In the present article, the mystical terms &Tawhid& (monotheism) and &Tawakul& (trust) in &AlQushayriyya AlRisala& have been studied in a comparative view with the book &Sufi levels& by Khajeh Abdullah Ansari. Unlike alQushayrī, Khajeh Abdullah has not dedicated a specific chapter to any of these terms, but has addressed some of mystical concepts in his sermons as required by the word. The words of all Sufis about monotheism show their confession of the singleness of God. Qushayrī himself directly confirms it, and Khajeh Abdullah, in his definition of monotheism, believes that monotheism is not the &I& of a person, but only &He& and that is enough. Qushayrī and Khajh Abdullah quote the words of other Sufis about Trust. Undoubtedly, the two agree on the words of the Sufis who use them as evidence. Qushayrī and Khajeh Abdullah have tried to express the words of the great Sufis in this regard in addition to describing the conduct status.