بررسی تطبیقی مضامین مشترک در اشعار حسّان العرب و حسّان العجم

با توجه به اینکه در مقوله ادبیات تطبیقی با نگاهی به آثار و منظومه‌های ادبی و هنری کشورهای مختلف می‌توان شاهد اشتراکاتی در این آثار بود، نوشتار حاضر با هدف بازخوانی اهم مضامین و درونمایه‌های مشترک اشعار حسّان بن ثابت و خاقانی، به شیوه توصیفی تحلیلی این وجوه را مورد واکاوی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که در زمینه مدحیّات، خاقانی بر خلاف حسّان در ستایش سلاطین از اغراق‌های شاعرانه بهره گرفته؛ ولی در مدایح نبوی و منقبت خلفای راشدین، هر دو شاعر به بیان احوال و اوصاف واقعی پرداخته و از مبالغه گویی پرهیز کرده اند. حسّان در هجویات خود فقط به هجو اشخاص و قبایل خاص پرداخته؛ لیکن خاقانی علاوه بر هجو اشخاص، به هجو تیپ‌های شخصیتی پرداخته است. اشعار فخرآمیز خاقانی بیش‌تر محدود به خود اوست؛ لیکن اشعار فخرآمیز حسّان بیش‌تر دربرگیرنده مباهات به خاندان و قبیله‌اش می‌باشد. خمریّات خاقانی قبل از تحول روحی او و خمریّات حسّان در دوره جاهلی سروده شده است و هر دو در دوره دوم زندگی خود از شراب و وصف مجالس باده‌نوشی اجتناب ورزیده‌اند.

Comparative Study of Common Concepts in Hassan Al-Arab and Hassan Al-Ajam’s Poetries

Since by overviewing the category of comparative literature, literary works and artistic proses of different countries, one can find commonalities in these works, the present article aims to reread the most important concepts and themes of the Hassan Ibn Sabet and Khaghani’s poetries by applying descriptive – analytical method. It comes to conclusion that Khaghani – in the field of praise – unlike Hassan, has enjoyed poetic exaggerations in praising the Sultans; but in the prophetic praises of the righteous Caliphs, both poets have expressed the real situation and descriptions and have avoided exaggeration. Hassan in his satires, only satirizes certain individuals and tribes; but in addition to mocking people, Khaghani has also mocked personality types. Khaghani’s glorious poems are more limited to himself; while Hassan’s poetries are more about boasting his family and tribe. Khaghani’s Khumriat (wine poems) was composed before his spiritual evolution and Hassan’s ones in the preIslamic period; both had avoided wine and the description of windmills in the second period of their lives.