بررسی تطبیقی مضامین منظومه غنایی «هشت بهشت» امیرخسرو دهلوی و «جواهر الاسمار» الثغری

امیرخسرو دهلوی(651- 725ش) از عارفان نامدار پارسی‌گوی هندوستان، در نیمه دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او در مثنوی سرایی تابع نظامی گنجوی است. یکی از مثنوی‌های امیرخسرو که به تقلید از «هفت پیکر» نظامی سروده منظومه «هشت بهشت» است. او در تدوین حکایات «هشت بهشت» به کتاب «جواهر الاسمار» عماد بن محمد الثغری نظر داشته است. امیرخسرو چند حکایت «هشت بهشت» را از کتاب «جواهر الاسمار» عیناً نقل کرده و حتی در بخش‌های زیادی از متن «هشت بهشت»، عبارات و جملات این اثر را وام گرفته و اقتباس کرده است. کتاب «جواهر الاسمار» مشتمل بر یکصد حکایت است که طی پنجاه و دو شب از زبان طوطی بازگو می شود تا زن جوان بازرگانی را از خیانت به شوهر باز دارد. اکثر حکایات و افسانه های «جواهر الاسمار» و «هشت بهشت» بر مکر زنان استوار است. بخشی از درونمایه حکایات هر دو اثر پیمان‌شکنی زنان و تظاهر آنان به ستر و صلاح است. با توجه به اینکه کتاب «جواهر الاسمار» یکی از مهم ترین الگوهای کار امیرخسرو در «هشت بهشت» بوده و اینکه هر دو اثر در هند تدوین شده اند وجوه مشترک بسیاری با هم دارند. مقاله حاضر می کوشد به بررسی مضامین مشترک هر دو اثر غنایی بپردازد.

A comparative study of the themes of the lyrical poem Hasht Behesht by Amir Khosrow Dehlavi and Jawaher AlAsmar by AlSaghari

Amir Khosrow Dehlavi (651725 AD) is one of the famous Persian mystics of India in the second half of the seventh century and the early eighth century. In Masnavi, he is a subordinate of Nezami Ganjavi. One of Amir Khosrow’s Masnavi which imitating Haft Peykar of Nezami has written the poem Hasht Behesht. In compiling the anecdotes of Hasht Behesht, he referred to the book Jawaher AlAsmar by Emad Ibn Muhammad AlSaghari. Amir Khosrow has quoted several anecdotes of Hasht Behesht from the book Jawahar AlAsmar and even in many parts of the text of Hasht Behesht, he has borrowed and adapted the phrases and sentences of this work. The book Jawaher alAsmar contains a hundred stories that are told in the language of parrots for fiftytwo nights to prevent a young business woman from betraying her husband. Most of the anecdotes and legends of Jawaher alAsmar and Hasht Behesht are based on women’s ruse. Part of the theme of the anecdotes is the effect of women’s breaking the treaty and pretending to veil. Considering that the book Jawaher alAsmar is one of the most important models of Amir Khosrow’s work in Hasht Behesht and that both works have been compiled in India, they have many things in common. The present article tries to examine the common themes of both lyrical works.