بررسی تحلیلی نمادها و عناصر اسطوره‌ای مشترک در شاهنامه و غزلیات شمس

موضوع «غزلیات شمس»، اﺛﺮﺟﺎودانه ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ بلخی، بیان مضامین عارفانه و عشق آسمانی است. مولانا در خلال این غزلیات ناب، از نمادهای اسطوره ای نیز برای تبیین مضامین عرفانی و سایر مفاهیم شعری استفاده کرده است. در این مقاله به بررسی عناصر اسطوره اعم از شخصیت ها، موجودات و نمادهایی که صبغه و نمودی عرفانی در «غزلیات شمس» داشته اند، پرداخته ایم. عناصر، موجودات و شخصیت های مورد بررسی در این مقاله عبارت‌اند از رستم، زال، کیقباد، سهراب، اسفندیار، ضحاک، کیکاووس، مانی، کیخسرو و موجودات افسانه ای همچون کوه قاف، هما، عنقا و سیمرغ که مهم ترین منبع آن ها، «شاهنامه» فردوسی است. نتیجه پژوهش این است که مولانا با استخراج عناصر اسطوره و حماسه از آثار گران سنگ حماسی از جمله «شاهنامه» فردوسی، از این عناصر در جهت تبیین هر چه بهتر مضامین و مفاهیم عرفانی در «غزلیات شمس» سود جسته است؛ تا جایی که پژوهش‌گران ادبیات عرفانی، آن را نمونه بارز و ارزشمند حماسه عرفانی دانسته اند.

An Analytical Study on Common Mythical Symbols and Elements in Shahnameh and Odes by Shams

The subject of Shams’ Ods – by Jalāl adDīn Muhammad Balkhī – is the expression of mystical concept and divine love. Rumi has enjoyed mythical symbols to explain mystical concepts and other poetic themes throughout the mentioned odes. The present article studies the elements of myth including the characters, creatures and symbols that have had a mystical manifestation appearance in Shams’ Odes. Studied elements, creatures and characters in this paper are Rostam, Zāl, Kay Qobád, Sohrab, Esfandiar, Zahak, Kay Kāvus, Mani, Kay Khosrow and mythical creatures such as Mount Qaf, Gypaetus and Phoenix which the most important source is Shahnameh by Ferdowsi. The result of this research is that Rumi has benefited the extravagant epic works including Ferdowsi’s Shahnameh by citing the elements of myth and epic in order to better explain the mystical themes and concepts in Shams’s Odes so that scholars of mystical literature have considered it as an obvious and valuable sample of mystical epic.