بررسی هنجارگریزی در شعر دماوندیه اثر ملک الشعرای بهار بر اساس الگوی زبان شناختی لیچ

هنجارافزایی و هنجارگریزی دو بخش عمده از برجسته سازی ادبی به شمار می‌آیند که بهره گیری از آن‌ها می‌تواند نقطه عطفی در زبان شعر یک شاعر محسوب گردد. در این راستا، بر آن‌ایم تا در پژوهشی توصیفی تحلیلی به بررسی ابزارهای شعرآفرینی، بالاخص از نوع هنجارگریزی آن در یکی از اشعار شاعر برجسته ایرانی، ملک الشعرای بهار، بپردازیم. برای این منظور، پس از گریزی کوتاه به الگوی هنجارگریزی زبانی که از سوی زبان شناسان صورت‌گرا، به‌ویژه جفری لیچ مطرح شد، شعر «دماوندیه» از نقطه نظر این الگو تحلیل گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بهار در سروده خود از تمامی گونه‌های هنجارگریزی، کم و بیش بهره برده است که در این میان، به ترتیب بسامد وقوع هنجارگریزی معنایی و زمانی از سایر انواع آن بیش‌تر می‌باشد و این امر می‌تواند از یک سو، ناشی از جو سیاسی حاکم در دوره حیات این شاعر و خاموشی و بی تفاوتی مردم نسبت به سرنوشت خویش و از سوی دیگر، مطالعه عمیق و توجه این شاعر به آثار شعرای پیشین و پای‌بندی به سنت‌های گذشه باشد.

Investigation of Deviation in Damavandieh Poem by Malek AlShoaraye Bahar based on Lich’s linguistic model

Extraregularity and deviation are two major parts of literary highlighting; the use of them can be considered a turning point in the language of a poet’s poetry. In this regard, in a descriptiveanalytical study, we intend to examine the tools of poetry creation, especially its deviation in one of the poems of the prominent Iranian poet, Malek AlShoaraye Bahar. For this purpose, after a brief deviation to the pattern of linguistic deviation that was proposed by formalist linguists, especially Jeffrey Leach, the poem Damavandieh was analyzed from the point of view of this pattern. The results of this study showed that Bahar in his poem has more or less used all types of deviations, in which the frequency of semantic and temporal deviation is higher than other types, and this can be on the one hand, due to the prevailing political atmosphere during the life of this poet and the silence and indifference of the people towards his destiny and on the other hand, the deep study and attention of this poet to the works of previous poets and adherence to the traditions of the past.