کاربرد کهن الگوهای رنگ در مثنوی معنوی بر پایه نظریه یونگ

یکی از انواع جدید نقد متون ادبی، نقد کهن‌الگویی متون می‌باشد که مبتنی بر نقد روان‌شناختی بوده و بر اساس نظریات کارل گوستاو یونگ، روان‌شناس معروف و معاصر سوئیسی شکل گرفته است. به اعتقاد وی، روان آدمی از سه سطح خودآگاه، ناخودآگاه فردی و ناخودآگاه جمعی تشکیل شده است. عمیق‌ترین سطح روان، ناخودآگاه جمعی است که اسطوره‌ها، افسانه‌ها و باورهای هزاران ساله‌ بشر از دل آن بیرون آمده است. یونگ فرآورده‌های ناخودآگاه جمعی را، نمونه‌های اولیه، کهن‌الگو می‌نامد که مظاهر مختلفی مانند مادر، پیر خردمند، قهرمان، آنیما، آنیموس، تولد مجدد، سایه و نقاب دارد. بر اساس نظر یونگ صور مثالی به تنهایی محتوایی ندارند بنابراین خود را در قالب نمادهایی در رویا و اساطیر به ظهور می‌رسانند. امروزه کهن‌الگو از مباحث اصلی نقد ادبی و به ویژه نقد اسطوره‌ای است و جست‌وجو در نمادهای کهن‌الگویی، از مسائل مورد علاقه پژوهش‌گران ادبیات عرفانی به شمار می‌آید. از آنجایی که مولانا عارفی است که دارای ذهن نمادگرا بوده و مثنوی را در قالب یک اثر رمزی سروده است که پهنه بیکران نمادهای کهن‌‌الگویی است و دارای قابلیت بررسی کهن‌الگویی است، لذا در این تحقیق، نمادهای کهن‌الگویی «مثنوی معنوی» مولانا در طبقه کهن‌الگوی فرعی و در زیرشاخه رنگ مورد بررسی قرار گرفت.

Application of Color Archetypes in Mathnavi Based on Jung’s Theory

One of the new types of literary criticism is archetype criticism which is based on psychological criticism and Carl Gustav Jung’s theories – famous and contemporary Swiss psychologist. He believes that human’s mind is made of three stages: conscious, personal unconscious and collective unconscious. The deepest stage is collective unconscious in which myths, fables and human’s millennium beliefs are derived from. Jung called the results of collective unconscious as the initial samples of archetypes which represent different manifestations such as mother, wise old man, hero, Anima, Animus, rebirth, shadow and persona. According to Jung, archetypal images do not possess content per se; thus they represent themselves in the form of symbols in dreams. Today archetype is the main subject of literary criticism and specifically mythical criticism. Since Molana was a mystic with symbolic mind and versed Mathnavi mysteriously, the present research studies archetype symbols of Mathnavi by Molana based on secondary archetype and color subsidiary.