مقایسه رویکردهای ابن مقفع و جاحظ بصری در معرفی فرهنگ و تمدن ساسانی به خلافت عباسی

از جمله مترجمان و دانشمندان معروف عصر نخست خلافت عباسی(232-132ق) ابن مقفع است. وی از آن دسته مترجمانی است که توانست در سیرت خلفا تاثیر بگذارد و نیز حرکت او سرآغازی بود برای شکل گیری نهضت شعوبیه و نهضت ترجمه که پاسداری از تمدن ایران و انتقال دستاوردهای مهم آن به دوران اسلامی از نتایج مهم آن است. جاحظ بصری نیز با آنکه معتزلی بود و نگرشی مذهبی داشت اما با ترجمه کتاب پهلوی تاج تلاش کرد تا نکات برجسته اخلاقی و اجتماعی ساسانیان را به عباسیان در جهت احیای ساختار حکومتی آنان تذکر دهد. این مقاله با استفاده از روش پژوهش تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل و نیز با استناد به منابع معتبر تاریخی و ادبی، ابعاد و زوایای این موضوع را بررسی می نماید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که ترجمه متون پهلوی توسط ابن مقفع و جاحظ در معرفی آداب و رسوم و سنن ایرانیان همچون عید نوروز، ورزش چوگان و نیز مسائل حکومتی مانند شیوه اخذ مالیات از مردم، نحوه برخورد با شورشیان و مخالفان حکومت و در نهایت تشکیلات سپاه به عباسیان نقش مهمی داشته است.

A Comparative Study on Ibn alMuqaffaʿ and AlJāhiz Basri in Introducing Sasanian Empire’s Culture and Civilization

Ibn alMuqaffaʿ is one of the famous translators and scholars in first era of Abbasid caliphate. He is one of the translators who could effect the kings’ behaviors and his movement was an opening to form the Shu’ubiyya and translation movement which were responsible for Iran’s protection and transferring important achievements to Islamic era. AlJāhiz Basri – although was a religious man – attempted to translate Pahlavi’s Book in order to remind remarkable ethical and social issues of Sasanian to Abbasids. This research intends to study the various aspects of the mentioned subject by citing valid historical and literal references and based on the descriptive analythical method. The results show that translation of Pahavi scripts by Ibn alMuqaffaʿ and AlJāhiz played an important role in introducing Iranian’s traditions such as Norouz, polo game and etc.