دیپلماسی شهروندی و تنش‌های ارمنی‌آذری: چالش‌ها و فرصت‌ها

تنش و اختلاف میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان همواره قفقاز جنوبی را در بحران‌های دائمی قرار داده است. بحران قره‌باغ، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بحران‌های بین‌المللی پس از جنگ سرد، دو دهه درگیری میان این دو کشور را به‌دنبال داشته است. با تصرف منطقۀ قره‌باغ توسط جمهوری آذربایجان در سال 2023، ارمنستان مجبور به پذیرش وضعیت جدید شد، اما اختلاف‌ها هنوز به‌طور کامل حل نشده است و مسائل دیگری مانند راه‌گذر زنگه‌زور و قومیت‌های مرزی بر روابط سایه افکنده‌اند. ریشه‌داربودن این اختلاف‌ها سبب شده است که دوره‌های صلح به وضعیت «آتش زیر خاکستر» تبدیل شود. تلاش‌های دیپلماتیک رسمی در دهه‌های گذشته بی‌نتیجه بوده است و در این وضعیت، دیپلماسی غیررسمی، به‌ویژه دیپلماسی شهروندی که تجربۀ موفقی در برخی مناطق داشته است، جلب توجه می‌کند. در این نوشتار رابطۀ میان دیپلماسی شهروندی و کاهش تنش‌های ارمنی‌آذری را بررسی و تحلیل می‌کنیم که چگونه این نوع دیپلماسی می‌تواند بر روند صلح و حل اختلاف‌ها تاثیر بگذارد؟ فرضیۀ نوشتار این است که دیپلماسی شهروندی، در صورت اجرای بهینه، می‌تواند فرصت‌هایی برای صلح پایدار و همکاری میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان فراهم کند. با بررسی عامل‌ها و چالش‌های موجود، در این نوشتار چگونگی تغییر نگرش‌های منفی و کاهش تنش‌های تاریخی را به‌وسیلۀ  برنامه‌های مشترک و روابط بین‌فردی تحلیل می‌کنیم. روش پژوهش کیفی و از نوع اکتشافی‌تحلیلی است و به تحلیل دلایل ناکارآمدی دیپلماسی شهروندی در موضوع مورد بحث می‌پردازیم.

citizen diplomacy and armenian-azeri tensions: challenges and opportunities

introduction: tensions and disputes between the republic of azerbaijan and armenia have long plagued the south caucasus region with constant crises. the nagorno-karabakh crisis, one of the most significant international crises since the cold war, has resulted in two decades of conflict between these two countries. during the 2023 conflict, with azerbaijan’s seizure of the karabakh region, armenia was forced to accept the new political conditions. however, the differences have not yet fully resolved and conflicts continue. other issues, such as the zangezur corridor and border disputes, have also strained relations between the two countries. the deep-rooted nature of these differences has made the brief periods of peace between the two countries seem like “fire under the ashes” that can flare up at any moment. official diplomatic efforts in the past decades have been fruitless, and in this situation, using the capacities of informal diplomacy, especially citizen diplomacy, which has had successful experiences in some regions, is noteworthy.