تاثیر طرح‌های آبی ترکیه در بالادست حوضۀ ارس بر اقتصاد کشاورزی ایران

در این نوشتار طرح‌های آبی ترکیه در حوضۀ ارس را بررسی می‌کنیم؛ مسئله‌ای که می‌تواند بر زندگی بخش بزرگی از مردم شمال باختری ایران تاثیر مستقیم داشته باشد. در این نوشتار به‌دنبال پاسخ این پرسش هستیم که طرح‌های آبی ترکیه، به‌عنوان کشور بالادست حوضۀ ارس، چه تاثیری بر اقتصاد کشاورزی ایران خواهد داشت؟ این نوشتار روش استقرایی را استفاده می‌کند و رویکرد آن آینده‌پژوهانه و مبتنی بر روش تبیین و تحلیل عِلی است. این نوشتار نشان می‌دهد در ترکیه، افزون بر کانال‌های بزرگ و کوچک انتقال آب، سدهایی مانند «سد کاراکورت» در حوضۀ ارس ساخته شده است که با تکمیل شبکه‌های بهره‌برداری از آن‌ها، به صورت روزافزون از آبی که از ارس به کشورهای پایین‌دست می‌رسد، کاسته خواهد شد. بنابراین گفته شده است با توجه به تداومِ روند نگاه به سدسازی به‌عنوان عامل توسعه، تداوم روند مخالفت با «موافقت‌نامۀ بهره‌گیری غیرکشتیرانی از آب‌راه‌های بین‌الملی»، تداوم تسلط گفتمان مهندسی بر بهره‌برداری از منابع آبی، تداوم روند تعیین‌کننده‌بودن رویکرد امنیتی در بهره‌برداری از رودهای مرزگذر و تداوم روند کم‌شدن بارش‌ برف و باران، اجرای طرح‌های آبی در بالادست حوضۀ ارس در ترکیه ادامه خواهد یافت که پیامد آن کم‌شدن فزایندۀ آب ارس برای پایین‌دست خواهد بود. از این‌رو استدلال شده است که این موضوع برای اقتصاد کشاورزی ایران مسئله‌ساز خواهد شد، از جمله اینکه سرمایه‌‌گذاری‌هایی را که از چند دهۀ پیش در دشت مغان در بخش کشاورزی شده است بی‌نتیجه می‌کند. بخش بزرگی از زمین‌های آبی ایران در حوضۀ ارس را به زمین دیم با بهره‌دهی پایین تبدیل می‌شود و فشار بیشتر بر منابع آبی زیرزمینی را در پی خواهد داشت.

the impacts of hydro-power projects of turkey in the upstream aras basin on iran’s agricultural economy

introduction: this research aims to investigate the consequences of turkish hydro-power projects in the upstream aras basin on iran’s agricultural economy. to do this, after trying to show that the consequences of turkey’s dap project (doğu anadolu projesi) for iran could be much greater than the consequences of turkey’s gap project (güneydoğu anadolu projesi) for syria and iraq, we have reviewed previous research to show that there is a research gap in terms of implications of dap’s consequences for iran’s agricultural economy. then, we have presented the conceptual framework of the research, in which agricultural economy hydro-politic and hydro-hegemony are of particular importance. we then present a picture of the aras basin to highlight its importance in iran’s agricultural economy. then, after examining turkey’s hydro-power projects in aras, we examined two macro/mega trends and five main trends affecting this issue and finally came to a conclusion.research question: what are the implications of turkish hydro-power projects in the upstream aras basin for iran’s agricultural economy?research hypothesis: turkey’s hydro-power projects in the upstream aras basin will have major consequences for iran’s agricultural economy, such as the conversion of irrigated lands to (rainy) drylands in iran’s share of the aras basin and wasting the investments made in the agricultural sector in the northern regions of the three northwestern provinces of iran.methodology: given that turkey’s hydro-power projects in the aras basin have not yet been fully implemented, here we present an explanatory approach for future studies to solve the problem.results and discussion: in examining the implications of hydro-power projects that turkey has implemented or is seeking to implement in the upstream aras basin, we argued that the two macro trends that determine turkey’s hydro-politics are global climate change and the competitions between the regional powers of the middle east. the first macro trend is causing turkey’s climate to dry out. as a result, the country has sought to manage its consequences by building dams and controlling the water of cross-border rivers. the second macro trend, the competition between regional powers in the middle east, has led turkey to use water to gain political and economic benefits from other countries in the region and enhance its position in the region. for this reason, turkey sometimes talks about exchanging water for oil with middle eastern oil-exporting countries and exporting water to other countries through the construction of pipelines. in addition, turkey has tried to use the tigris, euphrates and aras waters for the development of its southeastern and eastern provinces. these regions are less or under-developed compared to other parts of the country, especially the western part. in this framework, dam construction is a means of managing turkey’s social, political, and ethnic problems in the target regions, which have manifested themselves in the form of kurdish separatism.