تحول در نظریه‏های منطقه‏گرایی

منطقه‏گرایی به‏عنوان تجلی و نمود همکاری بین‏المللی پس از جنگ جهانی دوم در اروپا آغاز شد. ولی به‏تدریج این فرایند در حوزه‌های جغرافیایی دیگر مانند آمریکای لاتین و آسیای جنوب شرقی گسترش یافت. پایان جنگ سرد و نظام دو قطبی فرصت‏ها و امکانات جدیدی را برای تثبیت، تقویت و توسعه منطقه‏گرایی نوین فراهم ساخت. منطقه‏گرایی نوین از چهار جهت کارگزاری، انگیزه کارگزاران، جهت و گستره همکاری و همگرایی با منطقه‏گرایی کهن متفاوت است. از آنجا که تعامل وثیق و رابطه تنگاتنگی بین نظریه و عمل، به‌ویژه در تجریه همگرایی اروپایی وجود دارد، هدف این مقاله واکاوی تحول و تغییر در نظریه‏های منطقه‏گرایی در واکنش به تحول در فرایند منطقه‏گرایی است. در این نوشتار توضیح داده خواهد شد که براساس تحولات چهارگانه در ماهیت و انگیزه کارگزاران و جهت‏گیری و قلمروی منطقه گرایی، نظریه‏های منطقه‏گرایی نیز دستخوش تغییر و تحول شده‏اند. این تغییر و تحول به دو صورت دگرگونی و دگردیسی هریک از نظریه‏ها و تحول نظریه‏پردازی در مطالعات منطقه‏ای تجلی یافته است. به‏طوری‏که از یک سو اصل و مفروض‏های نظریه‏های منطقه‏گرایی موجود مورد بازبینی و بازسازی قرار گرفته و از سوی دیگر نظریه‏های منطقه‏گرایی نوینی پردازش شده‏اند که بر مبانی فرانظری متفاوتی استوار هستند. برای نشان دادن و تبیین تحولات احتمالی مذکور، نظریه‏های نوکارکردگرایی، نهادگرایی نولیبرال، نوواقع گرایی، سازه‏انگاری، نظریه انتقادی و جهان‏گرایی مورد بحث و بررسی قرار می‏گیرند.