ایران، کانون چند زیرسیستم منطقه‏ای

پس از فروپاشی نظام دوقطبی، این سوال مطرح شد که چه نظم یا نظامی در انتظار ساختار روابط بین الملل است. بدیهی بود که ایالات متحده آمریکا تلاش گسترده ای برای تثبیت یک جهان تک‌قطبی به‏عمل آورد. اما اقبال تحقق چنین رویایی بسیار کم بود، زیرا این سیاست با مخالفت آشکار و پنهان تمام قدرت‌های دیگر روبه‏رو می شد. الگوی همگرایی منطقه ای اروپا که از پیش مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته بود، به پیدایش شکل‌های منطقه ای چندی کمک کرده بود که در دنیای آشفته و خطرناک پسا‏دوقطبی بر قوت و استحکام خود افزودند و بدین ترتیب خطوط یک دنیای چند‌قطبی منطقه ای در افق نمایان شد. امروز بیش از هر زمان دیگر مزیت و مناسبت همکاری‌های منطقه ای آشکار شده و اغلب کشورها به‏دنبال آن هستند. حال این سوال پیش می آید که ایران چه وضعیتی داشته و وضعیت مطلوب آن به‏عنوان یک قدرت منطقه‌ای چیست؟ قرارگرفتن در میان چند زیرسیستم منطقه ای مانند خاورمیانه، خلیج فارس، آسیای مرکزی، قفقاز و آسیای جنوب‌غربی، موقعیتی بی‌نظیر برای ایران به‏وجود آورده است که بهره مند شدن از مزایای آن در گروی یک سیاست و دیپلماسی قابل‏تامل و حساب‌شده است.