دوگانگی میان ملی‌گرایی و جهان‌وطن‌گرایی در مارکسیسم و اتحاد شوروی

ملت، ملی‌گرایی و جهان‌وطن‌گرایی، بارها مورد توجه پدران مارکسیسم و نخستین رهبران اتحاد شوروی قرار گرفته‌اند. رویکرد آن‌ها به این مفاهیم، همواره یکسان نبوده است و دوگانگی و تناقضی آشکار، در اندیشه و عملشان دیده می‌شود. این دوگانگی در سراسر دوران حکومت شوروی و در همۀ جمهوری‌های آن از جمله جمهوری‌های آسیای مرکزی، بارها و به شکل‌های گوناگون نمود داشته است. این پرسش مطرح است که پدران مارکسیسم و نخستین رهبران شوروی، چه نگرشی نسبت به ملت، ملی‌گرایی و جهان‌وطن‌گرایی داشته‌اند و دلیل دوگانگی و تناقض نظری و عملی آن‌ها به این مفاهیم چه بوده‌ است؟ در پاسخ، این فرضیه طرح می‌شود که دلیل وجود دوگانگی و تناقض در نگرش بانیان مارکسیسم و نخستین رهبران شوروی نسبت به ملت، ملی‌گرایی و جهان‌وطن‌گرایی، کاربرد ابزاریِ ملت و ملی‌گرایی برای دست‌یابی به هدف‌های ایدئولوژیک، مانند جهان‌وطن‌گرایی بوده است. رویکرد پژوهشی این نوشتار، کیفی و مبتنی بر روش کنشِ گفتاری کوئنتین اسکینر است و داده‌های آن از اسناد و منابع کتابخانه‌ای گردآوری شده‌اند. یافتۀ این نوشتار این است که هدف اصلی اندیشمندانِ مارکسی متقدم، تحقق آرمان‌های مارکسیسم از جمله جهان‌وطن‌گرایی بوده است. ایشان، ملت و ملی‌گرایی را به عنوان ابزار‌هایی در این راه به کار می‌بردند. دورۀ زمانی نوشتار، از سال 1848، زمان انتشار بیانیۀ کمونیستی تا سال 1953 زمان مرگ استالین است. شخصیت‌های مورد بحث، مارکس و انگلس به‌عنوان پدران مارکسیسم و لنین، تروتسکی و استالین به‌عنوان نخستین رهبران اتحاد شوروی هستند.

the duality between nationalism and cosmopolitranism in marxism and the soviet union

introduction: this article aims to explore a semi-hidden duality and contradiction within the ideology of marxism, and the period under discussion is from the announcement of the communist manifesto in 1848 to the death of stalin in 1953. the characters discussed in this article are karl marx and friedrich engels as the founders of marxism and vladimir lenin, leon trotsky and joseph stalin as the first leaders of the soviet union. the concepts of nation, nationalism and cosmopolitranism and their corresponding concepts have been used frequently in marxist works but the attitude of the founders of marxism, marx and engels and the first political leaders of marxism, lenin, trotsky and stalin, who were the first leaders of the soviet union were not the same, both in the theoretical and practical aspects towards these concepts. in general issues such as nation and nationalism on the one hand and cosmopolitranism on the other are opposing concepts; also, in ideology of marxism, proletarian cosmopolitranism is proposed as an ultimate ideal. therefore, it is expected that the attitude of marxists towards the nation and nationalism has always been pessimistic and negative and towards cosmopolitranism, it has always been optimistic and positive, but the issue that this article intends to address and analyze is that their attitude towards these concepts and phenomena is not always based on this model and the duality and contradiction that is sometimes hidden and sometimes obvious in their speech and actions, is visible. this duality and contradiction appear from the founding and emergence of the ideology of marxism by marx and engels until the later marxists such as georgy plekhanov, karl kautsky and rosa luxemburg to the first leaders of soviet union and many other great marxists. sometimes the concepts of nation and nationalism can be seen in the works of the first thinkers and leaders of marxism in such a way that they seem to have accepted these concepts as social realities, both in the objective and the subjective dimension and have a positive aspect. this is while these thinkers and leaders in their other works consider the nation and nationalism as a negative phenomenon that should be removed from the field of human societies.  whenever the discussed thinkers consider the nation and nationalism with an optimistic attitude, it is assumed that they do not have much inclination towards cosmopolitranism or even reject it, because the nation and nationalism in general are not compatible with cosmopolitranism.