بازشناسی خود و دیگری در جریان‌های فکری و بنیادهای سیاست خارجی روسیه

این نوشتار به‌دنبال تحلیل و شناخت جایگاه «دیگری» در اندیشه های متفکران روس است. برای قرن ها روسیه با اروپا، آسیا و خاورمیانه در تعامل شدید بودند و در ارتباط با این غیریت های گوناگون متفکران روس نظریه ها و گفتمان های مختلفی را توسعه بخشیده اند. مطالعۀ این مباحث، ما را در شناخت مشکلات معرفت‌شناختی نظریه های مسلط، به‌ویژه مکتب نوسازی، در مطالعات علوم سیاسی و ناکارآمدی آن‌ها در تبیین مسئلۀ تفاوت یا دیالکتیک خود و دیگری کمک می کند. برای تبیین تداوم و تغییر در عرصۀ اندیشه های روسی، نمونه های تجربی از جریان‌های فکری روس در دوره های مختلف امپراتوری و پس از فروپاشی اتحاد شوروی شامل جریان‌های غرب گرایی، اسلاوگرایی، شرق گرایی، اوراسیاگرایی و یورو شرق گرایی به‌عنوان موارد مطالعاتی انتخاب‌شده و در این فرایند نوع نگاه آن‌ها به دیگری مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. اگرچه موجودیت های تمدنی شرق و غرب همواره چالش مهمی برای متفکران روس بوده است؛ اما بعضی از آن‌ها در این میان از چشم اندازی متفاوت راه‌هایی را برای مفهوم‌بندی و نظریه پردازی در مورد این دو موجودیت فرهنگی در کالبد منحصربه‌فرد اندیشه روسی پیدا کرده‌اند. یافته های نوشتار نشان می دهد جریان اندیشه های روس به‌تدریج از ذات گرایی فاصله گرفته اند و در این فرایند به سمت شناسایی و پذیرش دیگری به‌عنوان طرف گفت‌وگو حرکت کرده اند. شرق کمابیش به این آمادگی پاسخ مثبت داده و بر این اساس گفت‌وگوها و همکاری های سازنده ای در قالب اتحادیه ها و توافق نامه های دو یا چندجانبه شکل‌گرفته است. از سوی دیگر، غرب آمادگی متقابلی برای گفت‌وگو با روسیه نشان نداده است. از آنجا که براساس چارچوب نظری نوشتار هویت تحت تاثیر دیگران همواره بازتعریف می شود؛ بنابراین نگرش منفی غرب به روسیه می تواند تلقی روسیه از دیگری غربی را دگرگون کند و در فرایند گفت‌وگوهای آن‌ها اخلال ایجاد کند.