احساس بیگانگی: مدل‌سازی و اندازه‌گیری برای فضاهای شهری اهواز

جدایی مادی و معنوی شهروندان از فضاها و مکان‌های شهری موجب ایجاد احساس بیگانگی از فضاهای شهر می‌شود. در این پژوهش سعی شده است به شناسایی ابعاد متفاوت احساس بیگانگی در فضاهای شهری پرداخته شود و مدلی مفهومی از ساختار این احساس در فضای شهر ارائه گردد. در این مطالعه از روش پژوهش آمیخته اکتشافی متوالی، با رویکرد نظریه برخواسته از داده‌ها استفاده شده است. در فاز کیفی پژوهش ابتدا مولفه‌های اساسی احساس بیگانگی استخراج شدند، و مدل مفهومی از احساس بیگانگی در شهروندان ارائه گردید. سپس به کمک تحلیل عاملی تاییدی سلسله مراتبی داده‌های تجربی گرداوری شده با ساختار مفهومی برازش داده شد. جامعه آماری پژوهش شهروندان اهواز بودند که به کمک نمونه‌گیری طبقه‌ای 610 نفر از شهروندان اهواز در پژوهش مشارکت کردند. مدل مفهومی ارائه شده با پنج عامل احساس دلبستگی به فضا، احساس ناکارامدی فضا، احساس سرزندگی در فضا، احساس ناامنی در فضا، و احساس بی‌هویتی در فضا تعریف شد. نتایج کمی نشان داد که مدل پیشنهادی برازش مناسب با داده‌های تجربی دارد و روایی ساختاری آن مطلوب است. تحلیل گروه‌های چند‌گانه روی جنسیت نشان داد ضرایب ساختاری و ضرایب همبستگی برای زنان و مردان متفاوت عمل می‌کنند. پژوهشگران ایده‌پردازی مفهوم احساس بیگانگی در فضای شهری را به صورت چند بعدی، که‌ مبتنی بر بی‌هویتی، ناامنی، ناکارامدی، و عدم سرزندگی می‌باشد را راهبردی و مفید می‌دانند و به و برنامه‌ریزان شهری توصیه می‌کنند به این احساس و عوامل علّی و زمینه‌ای ایجاد آن در طراحی فضاهای شهری و سیساست‌گذاری‌های کلان‌شهری توجه کنند.

modellin and measuring the alienation feeling in the ahvaz urban space

the material and spiritual separation of citizens from urban spaces creates an alienation feeling from the city. in this research, an attempt has been made to identify different dimensions of alienation feeling in urban spaces. this research has a practical purpose, and the sequential exploratory mixed method, with the grounded theory approach. in the qualitative phase, the basic components of the alienation feeling were extracted, and a conceptual model of alienation feeling in space was presented. then, with the hierarchical confirmatory factor analysis, the collected data were fitted with the conceptual structure. ahvaz citizens was used for the research population, and with stratified sampling, 610 ahvaz citizens participated. the presented conceptual model is defined by five factors: the attachment to space feeling, the ineffectiveness of space feeling, the liveliness in space feeling, the space insecurity feeling, and the lack of identity in space feeling. quantitative results showed that the proposed model has a good fit with the experimental data and its structural validity is favourable. the analysis of gender multiple groups showed that structural coefficients and correlation coefficients work differently for women and men. researchers consider it strategic and useful to conceptualize the alienation feeling in the urban space in a multi-dimensional way, which is based on a lack of identity, insecurity, inefficiency, and lack of vitality, and they advise urban planners to consider this feeling and its causal factors and pay attention to the context of its creation in the urban space design and metropolitan policies.