فراتحلیل چهار دهه پژوهش در باب علل و انگیزه‌های استعمال دخانیات در ایران

علی‌رغم اثرات ناگوار دخانیات بر سلامت انسان و محیط زیست، مصرف دخانیات در کشور ما همچنان رو به گسترش است. پژوهش‌های مختلفی به بررسی کم و کیف مسئله‌ی دخانیات پرداخته‌اند که نیازمند است اطلاعات این پژوهش‌ها منسجم شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی علل و انگیزه‌های استعمال دخانیات در افراد به روش فراتحلیل کیفی، یافته‌های 92 پژوهش انجام شده در ایران را مورد واکاوی قرار داد. گردآوری داده‌ها از طریق مراجعه به پایگاه‌های اطلاعاتیsid، magiran، ایرانداک، مرکز تحقیقات دخانیات ایران و iranmedex با کلیدواژه‌های دخانیات، سیگار، قلیان در یک بازه زمانی(1397-1357) صورت گرفت. پژوهش‌های نامرتبط و تکراری حذف و 92 پژوهش متناسب با هدف و معیارهای تحقیق مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان داد متغیرهای زمینه‌ای، وجود اطرافیان سیگاری، دسترسی آسان به دخانیات، گذران فراغت، الگویابی، تغییرات اجتماعی، فشارزاهای محیطی، باور، نگرش و آگاهی افراد، ضعف پای‌بست‌های اجتماعی و مذهبی از جمله عوامل گرایش افراد به دخانیات در ایران بوده است. بر این اساس لازم است مدیریت اوقات فراغت و جایگزین‌های دخانیات و بحث شادکامی مورد توجه قرار گیرد.

Meta-Analysis of Four Decades of Research on the Causes and Motivations of Tobacco Use in Iran

Despite the disadvantages and adverse effects of tobacco on human health and the environment, tobacco use in our country continues to grow. Various researches have investigated the issue of smoking, which needs to be consistent. The present study aimed to identify the causes and motivations of tobacco use in individuals through qualitative metaanalysis. Data were collected by referring to databases of SID, Magiran, Irandoc, Tobacco Research Center of Iran and IranMedex with the keywords of tobacco, cigarette and hookah in a period of time (19782018). The findings indicated that contextual variables, smoking relatives, easy access to tobacco, leisure activities, Patterns, social change, environmental stressors, beliefs, attitudes and awareness, weakness of social and religious affiliation were among the factors that tend to be tobacco in Iran. Accordingly, it is necessary to pay serious attention to consider leisure and tobacco management and happiness.