بررسی جامعه‌شناختی تاریخیِ سازوکارهای مدیریت نزاع‌های ایلی طایفه‌ای در جوامع روستایی ایران

جوامع سنتی ایران، سازوکارهایی با سنخ متفاوتی برای حل بحران‌های اجتماعی (قتل، نزاع و اختلاف گروهی) تجربه کرده‌اند. پژوهش‌ حاضر با رویکرد تاریخی تحلیلی و با الهام از دیدگاه دورکیم (عدالت ترمیمی و کیفری)، به تحلیل سازوکارهای مدیریت نزاع و میزان انطباق و افتراق این سازوکار با دیدگاه دورکیمی، پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که چهار سنخ رویکرد عدالت ترمیمی (اصل اعتماد، گفتگو و مشارکت، میانجیگری و اصل آینده‌نگری) در سازوکارهای مدیریتی ایران قابل‌شناسایی است، اما اصل داوطلبانه بودن در سنخ سنتی نمود چندانی ندارد. به این معنی که جامعه‌ سنتی ایران به‌ سبب هنجار بودگی فرهنگ جمع‌گرایی (سلسله مراتبی)، غلبه وجدان جمعی، ساختار موزائیکی جوامع (قطاعی و کندویی) و بافت ناهمگون آن، بستر توسعه حقوق ترمیمی از نوع دورکیمی (جامعه مدرن مبتنی بر تقسیم‌کار) را نداشته است. این سنخ از جوامع، از مکانیسم خاصی در مدیریت نزاع ایلی گروهی بهره برده که با گونه‌ی عدالت ترمیمی و کیفری بسیار متفاوت و متمایز هست؛ رویکردی که از ساختار سیاسی و اجتماعی فرهنگی حاکم متاثر بوده و در قالب آیین‌های سنتی نمود اجتماعی یافته است.

SociologicalHistorical Study of the Mechanisms of Management of TribalClannism Conflicts in Rural Communities of Iran

The traditional societies of Iran have experienced different ways of solving social crises (murder, conflict and group disputes). The present research is based on a historicalanalytical approach inspired by Durkheim's view (restorative and criminal justice) to analyze the mechanisms of conflict management and the degree of adaptation and differentiation of this mechanism with Durkheim's view.The results show that the four types of restorative justice approach (trust, dialogue and participation, mediation and the principle of futurism) can be identified in Iran's management mechanisms, but the principle of voluntariness in the traditional way is not very clear. This means that the traditional society of Iran, due to the norm of hierarchical culture, the collective conscience, the Sectoral structure of societies (Hive structural) and its heterogeneous texture, are not the basis for the development of Durkheimtype restorative rights (modern society based on division of labor). This type of community has used from a specific mechanism for managing of struggle, which is idiference with variety of restorative and criminal justice, an approach which has been influenced by the political and sociocultural structure of the society and has been found in the form of traditional social rituals.