مراحل تربیت انسان اخلاقی با تاکید بر نقش اراده

انسان مختار آفریده شد و اراده ابزاری برای تحقق اختیار اوست. اختیار برای آدمی امکان گزینش یا ترک فعل را مهیا می‌کند و ارادۀ آدمی این انتخاب را محقق می‌سازد. قرارگرفتن در مسیر تربیت صحیح احتیاج به ارادۀ قوی دارد. مقالۀ حاضر با هدف شناسایی عوامل ضعف و قوت اراده و بررسی مراحل تربیت انسان اخلاقی تدوین شده است. این مقاله از نوع مقاله‌های کیفی است که به شیوۀ تحلیلی‌استنباطی، نخست با نگاهی فلسفی به تحلیل مبنایی از مراحل تحقق اراده در انسان می‌پردازد و پس از مشخص‌شدن جایگاه اراده، راهکارهایی برای تربیت انسانِ بااراده بیان می‌کند. در تحقق فعل و ارادۀ انسان، قوای مدرکه و شوقیه و عامله نقش دارند و به ترتیب می‌توان از علت‌های ضعف و قوت اراده در سه حوزه شناختی و گرایشی و رفتاری سخن گفت. در بخش شناختی علت‌ ضعف اراده، به‌کارنگرفتن صحیح عقل در تشخیص پدیده‌ها و در مدیریت خیال است. در بخش گرایشی، لذت سبب کشش اراده به‌سمت انجام فعل است و لذت دروغین نقش بسزایی در ضعف اراده دارد و در بخش رفتاری تمرین و پیدایش عادت به ثبات اراده کمک می‌کند. درمجموع، مراحل تربیت انسان اخلاقی براساس سه بخش بیان‌شده، به ترتیب شامل مرحلۀ انسان متفکر و سپس انسان متذکر و درنهایت انسان عامل است.