غایت اخلاقی اسلوب ادبی و گفتار شرعی از دیدگاه ابن‌رشد

ابن‌رشد در تلخیص بوطیقا به ابداعات و نوآوری‌هایی دست زده است؛ او ‌در این کتاب بیشتر قوانین شعر را به گونه‌ای بیان می‌کند که مطابق طبع زبان عرب باشد. حال این پرسش مطرح می‌شود که مقصود ابن‌رشد از این ابداعات چیست. در این ‌مقاله ‌سعی شده است با بررسی ‌یکی ‌از ‌‌ابداعات ‌‌او در ‌تلخیص‌بوطیقا‌ به این‌ پرسش ‌پاسخ ‌داده ‌شود. در ‌این ‌مطالعه غایت اخلاقی اسلوب ادبی و گفتار شرعی ابن‌رشد ذیل‌ دو موضوع بیان می‌شود: ‌جایگاه اشعار و اسلوب ادبی در اخلاق و غایت اخلاقی شعر در گفتار شرعی. ابن‌رشد در‌ این موضوعات اهداف اخلاقی را دنبال کرده است. او در عین ستایش بعضی از اشعار عربی از نظر زیبایی و اسلوب ادبی، اهداف موردنظر آن‌ها را به‌دلیل حقارت و بیهودگی‌ مذمت کرده است؛ زیرا اشعار شاعران عرب به‌دور از تربیت اخلاقی‌اند و قادر به تربیت جوانان نیستند. از نظر ابن‌رشد، ‌هر ‌عملی‌ با‌ تشبیه ‌و ‌محاکات به‌سوی دو امر حسن ‌و ‌قبح ‌یا فضیلت ‌و ‌رذیلت کشیده می‌شود. فضیلت اخلاقی در گفتار ‌شرعی به‌ویژه در قصۀ حضرت یوسف (ع) به‌خوبی نشان داده می‌شود؛ شقاوت از جانب برادران بر یوسف موجب تغییرات در نفس او شد. به سخن دیگر، ترس از خدا و رحم به برادران موجب کسب فضایل بیشتر در او گردید. بدین ترتیب، یوسف (ع) به سعادت دست می‌یابد و جایگاه اخلاق را نشان می‌دهد. لذا غایت اخلاق در تلخیص بوطیقا با آیات قرآن و گفتار شرعی کامل می‌شود؛ زیرا ابزار کاملی برای تربیت انسانی فراهم می‌کند.

The Ethical Objective of Figures of Speech and Religious Speech from Averroes’ viewpoint

In Talkhīṣ Buṭiqā, Averroes has his own innovations. In this book, he expresses the most poetic rules according to the characteristics of Arabic language. Now the question arises: What is the purpose of these innovations? This essay tries to examine one of these innovations and answer the above question. In this study, the ethical Objective of religious speechfrom Talkhīṣ Buṭiqā are divided and expressed into two parts: the importance of using figures of speech and the ethical objective of Religious Speech. In these subjects, he follows ethical purposes. In his view, most Arab verses, while can be praised due to their aesthetics and exalted figures of speech, at the same time should be reproached because of their humiliation and frivolity. He believes that, because Arab poets are far away from ethical education they cannot overtake young people education. According to Ibn Rushd, every action is drawn to either goodness or ugliness, virtue or vice by simile and other figures. Moral virtue is well illustrated in religious discourse, especially in the story of Prophet Yusuf (AS). Cruelty towards him by his brothers leads to more virtues by changing the self and creating fear and mercy towards the brothers, thus achieving happiness and showing the status of morality. Therefore, the end of morality in Talkhīṣ Buṭiqā is literally completed with the verses of the Qur’an and the Shari’a, because it provides a complete tool for human education.