مولفه های اخلاق حرفه ای در معماری سنتی از منظر استادکار «بهرام الیکی»

یکی از مباحثی که همواره موردتوجه انسان بوده، مبحث اخلاق مداری در حرفه است که بر اساس تنوع ایدئولوژی و چیستی اخلاق در جوامع مختلف، دارای تشابهات و الگوهایی بوده است. امروزه در معماری ایران، علی‌رغم حضور الگوها، برای توسعۀ اخلاق حرفه ای و ترویج الگوهای شاخص، تلاش جدی انجام نگرفته است که از علل اساسی آن می توان به عدم کاوش دقیق در شیوۀ کار و منش حرفه ای بزرگان معماری سنتی، به ویژه استادکاران (که معدود منابع اصیل شفاهی به‌جای مانده محسوب می‌شوند)، اشاره کرد. با این وصف، در پژوهش حاضر، محقق در پی استخراج مولفه های اخلاق حرفه ای از منظر استاد «بهرام الیکی»، از استادکاران معماری سنتی اصفهان، بوده است. این استادکار از نگاه دست اندرکاران معماری سنتی اصفهان از نظر کیفیت کار و اخلاق مداری، یکی از استادکاران و مرمت‌گران شاخص معماری اصفهان در دورۀ معاصر است. پژوهش حاضر با روش کیفی و با بهره گیری از اسناد کتابخانه ای و مصاحبه های نیمه ساختاریافته در محل کارگاه های مرمتی استادکار انجام شده و پژوهشگر پس از انجام مصاحبه ها، به تحلیل محتوای کیفی آن‌ها پرداخته است. نتیجۀ این پژوهش، دستیابی به دو دسته مولفه بود : الف) مولفه های اخلاقی مرتبط با کار و ساخت بنا؛ ب) مولفه های اخلاقی مرتبط با تربیت شاگرد. توکل به خدا و نفی انسان مداری، تلقی عبادی از کار، اتقان در عمل و پشتکار (در دستۀ الف) و پایبندی به نظام استاد–شاگردی، صرف وقت برای شناسایی استعداد شاگردان، دافعه و جاذبه توامان در تربیت شاگردان و آموزش جامع اصول کار به شاگردان (در دستۀ ب)، از جمله مولفه های اخلاقی حرفه ای در معماری سنتی از منظر استادکار الیکی است.

Professional Ethics Components in Traditional ArchitectureFrom the Perspective of “Bahram Oleiki”

One of the subjects that has always been paid attention to by human beings is the topic of professional ethics that has had similarities and different patterns based on the ideology diversity and the definition of ethics in different societies. Nowadays in Iranian architecture, despite the presence of patterns for the development of professional ethics and the promotion of prominent patterns, no serious effort has been made; One of the main causes for this is the lack of accurate inquiry into the work style and the manner of working of the great traditional architects, in particular, masters as one of the most important oral resources. By this description, the researcher has sought to extract the components of professional ethics from the perspective of one of the Isfahan traditional architecture masters, Master Bahram Oleiki. For the Isfahan Traditional practitioners, in terms of quality of work and ethics, he has been one of the distinguished architects and restorers of Isfahan architecture in the contemporary era. The current study was conducted using qualitative method and purposive sampling, library documents and semistructured interviews at Master Bahram Oleiki’s workshops. After conducting the interviews, the researcher analyzed their qualitative content. The results of the present study have been classified into two sets: a) ethical indicators related to work and construction of the building and b) ethical indicators related to the training of the apprentice. Trust in God and the negation of humanbased approach, believing that work is a worship, belief in action and perseverance in work (in the first set), and adherence to the masterstudent system, spending time identifying the apprentices’ talents, concomitant repulsion and attraction in training the pupils and comprehensive teaching of the working principles to them (in the second set), were some of the professional ethics components of traditional architecture from the perspective of Master Oleiki.