بررسی اثر تلفیق آب شور و شیرین در منطقه سیستان

منطقه سیستان در شرق ایران یکی از مناطقی است که به تدابیر مدیریتی منابع آب نیازمند است. استفاده از آب سطحی و زیرسطحی، به صورت تلفیقی، از روش‏های اصلی مدیریت جامع منابع آب است. هدف پژوهش حاضر مطالعه استراتژی تلفیق آب شور زیرسطحی با آب شیرین رودخانه هیرمند در منطقه سیستان بود. برای دست‏یابی به این هدف، آزمایشی در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی با پنج تیمار و سه تکرار بر گیاه سورگوم علوفه‏ای رقم اسپیدفید در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل، واقع در سد سیستان، در بهار 1392 به اجرا درآمد. آب شیرین و شور مورد نیاز آزمایش، به ‏ترتیب، از رودخانه هیرمند (ds/m1.2=ec‏) و چاه حفرشده در مزرعه (ds/m15=ec‏) تامین شد. تیمارهای مورد بررسی شامل تیمار شاهد، نیم‌درمیان (یک‌دوم شور)، یک‌درمیان زمانی، مخلوط، و کاملاً شور بود. خصوصیات مورد بررسی شامل صفات بیولوژیکی سورگوم و تغییرات شوری در پروفیل خاک بود. تجزیه واریانس عملکرد و اجزای آن توسط مدل sas و تحلیل نتایج شوری نیمرخ خاک توسط مدل spss انجام شد. نتایج تجزیه واریانس صفات اندازه‏گیری‌شده نشان داد اعمال تیمارهای مذکور باعث ایجاد تفاوت معنادار (0.01≥p) در صفات وزن خشک برگ، ساقه و اندام هوایی، ارتفاع، و شاخص سطح برگ می‌شود. پس از تیمار شاهد، تیمار نیم‌درمیان با افزایش عملکرد 75.8 درصد در صفت وزن خشک برگ و 55.3 درصد در صفت وزن خشک اندام هوایی نسبت به تیمار کاملاً شور دارای بهترین عملکرد بود. همچنین مقایسه شوری نیمرخ خاک در قبل و بعد از آزمایش نشان داد همه تیمارهای مذکور باعث افزایش شوری در همه لایه‏های نیمرخ خاک می‌شوند (به جز لایه 80 تا 100 سانتی‏متری که تغییرات آن متاثر از سطح ایستابی بود). نتایج اجزای عملکرد و شوری نیمرخ خاک نشان داد در کشت سورگوم روش تناوبی استفاده از آب شور و غیر شور (تیمار یک‌درمیان زمانی) بهتر از روش اختلاط آب‌هاست. بنابراین در مناطقی نظیر دشت سیستان، که از نظر آب شیرین در تنگنا قرار دارد، می‏توان از دو روش نیم‌درمیان و یک‌درمیان زمانی برای آبیاری اراضی استفاده کرد. همچنین، بررسی نتایج شوری نیمرخ خاک در قبل و بعد از آزمایش نشان داد همه تیمارهای مذکور باعث افزایش شوری در همه لایه‏های نیمرخ خاک می‌شوند (به جز لایه 80 تا 100 سانتی‏متری که تغییرات آن متاثر از سطح ایستابی بود).

The Effect of Conjunctive Use of Fresh and Saline Water in Sistan Region

Sistan region located in Southeast, Iran is one of the many places that are badly in need of special policies for water resource management. Conjunctive use of surface plus groundwater is a common way of an integrated water resources management. The aim followed in this study is to evaluate the strategy of conjunction of saline subsurface water with fresh surface water (Hirmand River) in Sistan region. To achieve this, an experiment was performed within a randomized complete block design of five treatments and three replications on sorghum on the experiment al field of Zabol University located in Sistan dam area within spring of 2013. The fresh and saline water sles required for the experiment were provided from Hirmand river (EC= 1.2 dS/m) and a well existing on the field (EC= 15 dS/m), respectively. Treatments consisted of control, irrigated with onehalf of salty water, alternation in time, mixed vs completely salty water. The studied traits were comprised of the biological attributes of sorghum as well as salinity changes within the soil profile. The analysis of variance showed that there are significant differences (p<0.01) in dry weight of stem, leaf and aerial organs of the plant, plant height and leaf area index for all the treatments.  Following, control the onehalf salty treatment, with an increase of 75.8 % in leaf dry weight and 55.3 % in weight of aerial organs (in comparison with the completely salty treatment) presented the most appropriate performance. Also, a comparison of soil profile salinity prior to, and after the experiment showed that all  the foresaid treatments caused an increase of salinity in all the soil profile layers (except for 80100 cm layer for which, the salinity was affected by the water table). The results of yield components and soil profile salinity showed that for the crop sorghum an alternate use of saline and fresh water (alternate time treatment) is more appropriate than a mixing of them. Therefore in such regions as Sistan plain with scarce fresh water, the methods of onehalf and alternate time could be employed for irrigation.