ارزیابی شاخص ‌های زیست‌ محیطی آلودگی خاک به عنصر سرب در بخشی از اراضی شهرری استان تهران

با توسعه سریع صنعت و اقتصاد، ورود آلاینده‌های زیست محیطی و در صدر آن‌ها فلزات سنگین به خاک، موجب افزایش نگرانی جامعه جهانی دررابطه‌ با سلامت جامعه و امنیت غذایی شده است. ازاین‌رو آگاهی و ارزیابی در مورد این عناصر، به شاخصی مهم در پیش‌بینی خطرات و بیماری‌های ناشی از آن‌ها و تعیین استاندارد‌های کیفیت خاک تبدیل شده است. مطالعه حاضر باهدف کمّی‌سازی آلودگی فلز سرب با استفاده از شاخص‌های زیست‌محیطی مختلف در بخشی از اراضی شهرری استان تهران انجام پذیرفت. بدین منظور 44 نمونه مرکب خاک از عمق 0 تا 20 سانتی‌متری تهیه و پس از آماده‌سازی نمونه‌ها، اندازه‌گیری برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی به روش‌های استاندارد انجام و سپس میزان غلظت کل سرب خاک به روش استاندارد تعیین شد. در این تحقیق از سه شاخص زیست‌محیطی شامل فاکتور غنی‌شدگی (ef)، شاخص زمین‌انباشتگی  (igeo) و فاکتور آلودگی (cƒ)  جهت ارزیابی پتانسیل خطرپذیری فلز سرب استفاده شد. نتایج نشان داد همه نمونه‌های بررسی‌شده از نظر سرب کل (با میانگین  135.99 میلی‌گرم بر کیلوگرم) دارای غلظتی بالاتر از حد استاندارد و قابل توصیه سرب برای ایران بودند که تاثیرات استقرار و جانمایی منابع احتمالی آلاینده در منطقه و نقش فعالیت‌های انسانی را به وضوح نمایان می‌ساخت. از نظر شاخص زمین انباشتگی با دامنه تغییرات (2.90-2.46) نمونه‌ها در کلاس آلودگی متوسط تا شدید و برای فاکتور غنی‌شدگی با کمینه و بیشینه (9.31-6.48) همه نمونه‌ها در کلاس غنی‌شدگی زیاد قرار می‌گیرند. فاکتور آلودگی نیز با دامنه تغییرات (11.24-8.25) نمونه‌ها را در کلاس آلودگی خیلی زیاد به این عنصر قرار داد. تفسیر نتایج شاخص‌های زیست‌محیطی نشان دهنده‌ی بالا بودن مقادیر آلودگی سرب بوده که عمدتاً تحت تاثیر فعالیت‌های انسانی است و نظارت مستمر و پایش تغییرات غلظت این عنصر در خاک‌های مورد مطالعه، برای حفظ منابع تولید و دستیابی به امنیت غذایی ضروری است.

assessment of environmental indices for soil lead contamination in a part of shahr-e-ray, tehran province

the rapid development of industry and economy has led to the entry of environmental pollutants, particularly heavy metals, into the soil, raising concerns among the global community regarding public health and food security. consequently, the awareness and assessment of these elements have become significant in predicting hazards and related diseases, as well as establishing soil quality standards. this study aimed to quantify lead (pb) contamination using various environmental indices in a part of shahr-e-ray, tehran province. to achieve this, 44 composite soil samples were collected from the 0-20 cm soil depth. after sample preparation, some physical and chemical properties were measured using standard methods, and the total concentration of lead in the soil was determined using the aqua regia method. three environmental indices, including the enrichment factor, geoaccumulation index, and contamination factor, were employed to assess the potential risk of lead contamination. the results indicated that all examined samples exceeded the standard and recommended limit for lead concentration in iran, with an average of 135.99 mg/kg. in term of the geoaccumulation index, the samples exhibited a range of (2.46-2.90), categorizing them in the moderately to heavily polluted class. for the enrichment factor, all samples fell into the high enrichment class, with a range of (6.48-9.31). the contamination factor also classified the samples as highly contaminated, with a range of (8.25-11.24) which is mainly influenced by human activities. continuous monitoring and surveillance of lead concentration variations in the studied soils are essential for preserving production resources and achieving food security.