ارزیابی پتانسیل برداشت پایدار از آب زیرزمینی دشت تبریز جهت مصارف آبیاری با تاکید بر صیانت از منابع آب

مقدار تخلیه آب زیرزمینی توسط چاه‌ها و قنات‌های شناسایی شده در دشت تبریز 134میلیون مترمکعب در سال است. با توجه به هیدروگراف رسم شده برای دشت تبریز تراز سطح آب زیرزمینی برای 16 سال آماری (1400-1384)، 1.394متر و در سال آبی (1400-1399)، 0.088متر افت داشته است. نتایج محاسبه بیلان آبی منطقه نشان داد که دشت در وضعیت عدم تعادل بیلان است و کسری مخزن 22.74 میلیون مترمکعب برآورد شد. نتایج مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که یکی از عوامل مهم کمبود آب، روی آوردن به کشت‌هایی با نیاز آبی زیاد است. برای رسیدن به حد برداشت پایدار هفت سناریو بر روی الگوی کشت حاکم در منطقه اعمال گردید که از بین آن‌ها چهار سناریو 1) تامین 80 درصد نیاز آبی محصولات به جای تامین نیاز آبی کامل، 2) تامین نیاز آبی کامل همزمان با کاهش 20 درصد سطح زیر کشت محصولات، 3) تامین 90 درصد نیاز آبی  محصولات همزمان با کاهش 10 درصد سطح زیر کشت آنها، 4) محصول پیاز از الگوی کشت به خاطر نیاز آبی بالا حذف و کاهش 10 درصد سطح زیر کشت یونجه و در مقابل افزایش 10 درصد سطح زیر کشت نخود و سبزیجات مورد قبول واقع شدند که تقریباً تناسب زیادی با مقدار حد برداشت پایدار دارند. نتایج نشان داد که مهمترین راهکار جهت بهره‌برداری بهینه از آب، مدیریت در مصرف آب است و در بخش کشاورزی تغییر الگوی کشت بر اساس تغییر در سطح زیر کشت و تامین نیاز آبی محصولات راهکار مناسبی برای اصلاح الگوی مصرف آب می‌باشد.

investigating sustainable groundwater withdrawal potential of tabriz plain for irrigation use with an emphasize on protection of water resources

the amount of underground water discharge by identified wells and aqueducts in tabriz plain is 134 mcm per year. according to the hydrograph drawn for tabriz plain, the groundwater level has dropped by 1.394 meters for 16 statistical years (2006-2021) and 0.088 meters in the wet year (2020-2021). the results of the water balance calculation of the region showed that the plain is in a state of imbalance and the reservoir deficit was estimated at 22.74 mcm. the results of this study showed that one of the important factors of water shortage is to turn to crops with a high water requirement. so, the sustainable perception of the seven scenarios on the dominant crop pattern applied in the region which four scenarios (1) providing 80% of the water requirement of the products instead of providing full water requirement, (2) providing full water requirement while reducing the 20% cultivated area, (3) providing 90% of the water requirement of the products simultaneously with 10% reduction in their cropping area, (4) onion production due to high water requirement removal from the cropping pattern and reduction of 10% of the alfalfa cultivar and 10% chickpea and vegetable cultivars were accepted, which are roughly proportionate to the sustainable harvesting value. the results showed that the most important solution for optimal water use is management of water use and in agricultural sector, changing the pattern of cultivation  is a good way to reform the water use pattern.