ارزیابی آسیب‌پذیری خانوارهای روستایی حوضه آبخیز تجن در برابر سیلاب

در مدیریت خطر سیل، شناخت و آگاهی از آسیب‌پذیری جوامع محلی از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین هدف تحقیق حاضر، ارزیابی آسیب‌پذیری خانوارهای روستایی ساکن در حوضه آبخیز تجن (استان مازندران) در برابر سیلاب بود. جامعه آماری این مطالعه، 44014 خانوار روستایی حوضه آبخیز تجن بود و اطلاعات موردنیاز پژوهش از 257 خانوار جمع‌آوری شد. آزمودنی‌ها به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. به منظور ارزیابی آسیب‌پذیری؛ سه مولفه میزان مواجهه، حساسیت و ظرفیت سازگاری مورد سنجش قرار گرفت. بر اساس تحلیل خوشه‌ای، خانوارهای روستایی موردمطالعه در سه گروه دارای آسیب‌پذیری کم، متوسط و شدید قرار گرفتند. از نظر شاخص‌های میزان مواجهه و حساسیت تفاوت معنی‌داری بین سه گروه مذکور و جود داشت اما از نظر ظرفیت سازگاری تنها از بعد سرمایه‌های فیزیکی، مالی و طبیعی میان گروه دارای آسیب‌پذیری شدید با سایر گروه‌ها تفاوت معنی‌داری مشاهده شد. به علاوه، نتایج تحلیل واریانس نشان داد که میزان آسیب‌پذیری خانوارهای روستایی ساکن در شرق حوضه آبخیز تجن بیشتر از ساکنان سایر نواحی بود. در نهایت برخی پیشنهادها و راهبردهای عملیاتی برای کاهش آسیب‌پذیری خانوارهای روستایی منطقه موردمطالعه از سیل ارائه شده است.

an assessment of rural household vulnerability to floods: the case of tajan watershed

in flood risk management, understanding the vulnerability of local communities to floods is imperative. therefore, the purpose of this study was to investigate the flood vulnerability of rural households living in the tajan watershed, mazandaran province. the statistical population of the research was the rural households of the tajan watershed (n= 44014), and the required data were collected through 257 questionnaires, which were distributed among the sample group. the subjects were selected using a multi-stage stratified sampling method. the rural households’ vulnerability was measured based on three components:  exposure, sensitivity, and adaptive capacity. using cluster analysis, rural households were classified into three groups with low, moderate, and high flood vulnerability. also, the results revealed a significant difference between the three vulnerability groups in terms of exposure and sensitivity indicators. also, the physical, financial, and natural capitals of the high flood vulnerable group were significantly lower than the other two groups. furtheremore, the results of the analysis of variance indicated that the vulnerability of the rural households located in the east of the tajen watershed was significantly higher than that of other residents. finally, some policy implications and operational strategies have been presented to reduce the vulnerability of rural households to floods.